فلسفه
کلام
اخلاق
مهدويت

حماسۀ حقیقت فیلسوفان همیشه داستان گفته اند، اما از نوعی دیگر فلسفه ورزی انسان ها نه با استدلال عقلانی، بلکه با قطعه ای ادبی شروع می شود

در سنت دانشگاهیِ عصر ما، آنچه می خواهد فلسفه را از هر دانش دیگری جدا کند استدلال عقلانی است. اما وقتی به آثار بزرگ ترین فیلسوفان جهان سرک می کشیم، چیز دیگری فاش می شود: فلسفه از اساس به شعر و داستان آمیخته شده، تاحدی که گاه نمی توان فرق فیلسوف و شاعر را فهمید: «تمثیل غار» افلاطون قصه ای خیالی است، و داستان «ابراهیم نبی» جان کلامِ فلسفۀ کیرکگور محسوب می شود. از سوی دیگر، واقعاً چه کسی می گوید اشعار شاعرانی همچون دانته و گوته ربطی به فلسفه ندارند؟ 1

30 تیر 1397

مراتب نفس ابن عربی و ملاصدرا

نحوه تعلق نفس به بدن برحسب وجود و تشخّص آن تنها حدوثی است و نه بقائی. یعنی نفس در اوایل تکون و حدوث خود محتاج مادّه است ولی در بقاء، دیگر چنین احتیاجی مرتفع می‏گردد. نفس در ابتدا مثل بقیه قوایی است که در مادّه بوده و محتاج مادّه است؛ البته مادّه‏ای مبهم و نامشخص که آن مادهّ همان بدن است. هرچند در طول حیات فرد، این بدن دارای تغییر و تحول است ولی همواره نفس به این بدن نامتعین و مبهم تعلق دارد و لذا انسان از جهت نفس شخصیت واحدی دارد به خلاف جسم آن که واحد نبوده و مرتب در حال تغییر و تحول است.

30 تیر 1397

ورود نفس ارسطویی به فلسفه اسلامی بررسی نفس در منابع فلسفی

ارسطو از فلاسفه بزرگ یونان است، او که شاگرد افلاطون می باشد بر خلاف استادش نفس را حادث با حدوث بدن مى شمارد. این اندیشه به عالم فلسفه اسلا می وارد شد و امثال ملاصدرا آنرا پذیرفتند. نفس از حیثیت وجودی قابلیت رسیدن به تمام مراتب امکانی وجود را دارد. در این مقاله سعی و تلاش بر این شده تا در آغاز تعریفی اجمالی و مختصر از «نفس در دیدگاه فلسفی»، خصوصاً فلسفه اسلا می مطرح شود و از لوازمات مهم این حقیقت عالم وجود سخن به میان آید. مسأله ی نفس و تجرّدش از سلسله مباحث مهم در فلسفه بوده که ابتدا با حیثیتی مادّی در نگاه ملاصدرا ایجاد می شود ولی با هویتی مجرد از ماده به سیر تکاملی خود ادامه می دهد. در این نوشتار کوتاه اشاره ای به تجرّد نفس و دلیل تجرّد نفس از دیدگاه جناب فارابی نیز شده است. در ادامه مبحث حرکت جوهری نفس و نیز نحوه تغییر و تحول و تکامل آن از نگاه ملاصدرا بیان گردیده و به وجوه مراتب نفس از دیدگاه ملاصدرا و خلاصه این وجوه پرداخته شده است.

29 تیر 1397

«اثبات جهان خارج جسماني» با تأكيد بر ديدگاه صدرالمتألّهين

پرسش اصلي ما در اين پژوهش، اين است كه: «آيا وجود جهان خارج جسماني اثبات پذير است؟» نويسنده ابتدا تلاش كرده است، با بررسي متون و منابع فلسفة اسلامي، گزارشي اجمالي از ديدگاه فيلسوفان مسلمان درباره «اثبات جهان خارج جسماني» ارائه كند؛ در اين گزارش، به ديدگاه فارابي، ابن سينا، بهمنيار، شيخ اشراق، و محقّق طوسي اشاره شده است. نويسنده سپس، با تمركز بر ديدگاه صدرالمتألّهين در اين باره، به بررسي ابعاد گوناگون اين ديدگاه پرداخته است. اين پژوهش، با روش تحليلي- عقلي انجام شده است. برپاية اين روش، همة مقدّماتي كه در شكل گيري ديدگاه صدرالمتألّهين نقش داشته- خواه مقدّماتِ نمايان و خواه مقدّمات پنهان- به طور صريح در مقاله ذكر شده اند.

20 تیر 1397

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

تعداد رکوردها : 246

علم دینی از منظر آیت الله جوادی آملی

آیت الله جوادی آملی در کتاب های مختلف همچون منزلت عقل در هندسه معرفت دینی، شریعت درآئینه معرفت، دین شناسی، انتظاربشر از دین، نسبت دین و دنیا، و در کتاب های تفسیری مانند تسنیم، نگاه مثبتی به علم دینی دارند. این مقاله به تقریر دیدگاه ایشان در زمینه علم دینی می پردازد؛ اما از آنجا که دیدگاه ایشان منوط به آشنائی با مقدماتی (مانند شناخت دین، شناخت عقل، رابطه عقل و دین، تعارض علم و دین و هماهنگی آن دو) است، از گفت وگو درباره آن ها گریزی نیست. مقاله حاضر می کوشد مبانی این شناخت و علم شناختی ایشان را در زمینه علوم بشری و علوم دینی تبیین کند.

30 تیر 1397

اسلام و مدرنیسم

این مقاله در سه بخش اصلی تنظیم شده است. در بخش اول که دارای دو بند است، در مورد اسلام به معنای عام و اسلام به معنای خاص بحث شده که در بند اول، اسلام به معنای عام، «تسلیم» در برابر خدا معرفی شده که شامل کسانی می‎شود که این حالت قلبی را داشته باشند؛ و در بخش دوم در مورد اسلام به معنای خاص، یعنی دین مبین اسلام که پیامبر آن، حضرت محمد (صلی الله علیه و آله و سلم) و کتاب آن قرآن است، بحث شده و به اختلاف مذاهب اسلامی و نیز اختلاف دیدگاه‎ها در قلمرو هر یک از مذاهب اشاره شده؛ مقصود از این بحث، آن است که نشان داده شود وقتی می‎گوییم «اسلام»، منظور، کدام اسلام و کدام مذهب اسلامی و کدام قرائت از مذاهب اسلامی است؟

29 تیر 1397

عقل در ساحت دین

بحث عقل در ساحت دین، روایت گر رابطه عقل ودین است. این بحث که دارای سابقه تاریخ وپر فراز وفرود می باشد، بیشتر به عوامل خارجی وبیرونی بر می گردد، زیرا دین وخصوصا اسلام در ذات وماهیت خود هیچ تضادی باعقل وعقلانیت نداشته است بلکه آن را رسالت انسانی در حوزه حیات فردی واجتماعی می داند. هرچند سیرعقلانیت در اسلام نیز با چالش های جدی مواجه بوده است وجامعه وفرهنگ اسلامی گروه های چون ظاهر گرا در دامن خود پروریده شده است اما تأمل وتعمق در متون و منابع دینی، حکایت گر همگرای وبلکه مکملیت این دو برای همدیگر است. در موارد مختلف ومتعدد بر زندگی عقلانی وکار برد عقل در زاویه های مختلف حیات فردی واجتماعی تأکید داشته وزندگی منهای عقلانیت وتعقل را مورد نکوهش ومذمت قرار داده است. وجود استدلال های فلسفی وعقلی در متون دینی وخصوصا در قرآن کریم حکایت از آن دارد که اسلام وبه خصوص تشیع نه تنها براین امر تأکید ودعوت داشته است بلکه خود دین ومذهب عقلی است، که تفکیک بین آن دو، به معنی آگاه نبودن از آموزه ها ومولفه های آن هاست.

20 تیر 1397

نقش اراده در شکل گیری معرفت از منظر صدرای شیرازی(2)

نقش اراده در شکل گیری معرفت صدرا، به دلیل اتخاذ مبنای اصالت وجود و تشکیک و ...، برخلاف نگاه پیشینیان، تحلیلی دقیق از نسبت اراده و معرفت داده است.

24 خرداد 1397

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

تعداد رکوردها : 199

معنای اخلاق

واژه اخلاق بر وزن افعال، جمع خُلُق(بر وزن افق) یا خُلق( بر وزن قفل) می باشد که به معنای خلیقه یعنی طبیعت انسان یا به معنای سجیه و خوی، سیرت و باطن نیز آمده است. به عبارت دیگر، خُلُق را صورت باطن و تصویر درونی و صفات مخصوص آن دانسته اند که در برابر خَلق و شکل ظاهری انسان قرار دارد

28 اردیبهشت 1397

بررسی سه دیدگاه «اخلاق مبتنی بر فضیلت، اخلاق مبتنی بر عمل و اخلاق مکمل»

مقاله حاضر درصدد بیان معیارى است که فلاسفه اخلاق در جهت درست و نادرست بودن احکام اخلاقى ارائه داده‏اند، اما از آن جایى که به نظر نویسنده دیدگاه اخلاق مبتنى بر فضیلت از جایگاه عمیق‏ترى برخوردار بوده، به نقد و بررسیهایى که نسبت به این دیدگاه بعمل آمده، پرداخته شده است. همچنین به نقدهایى که این دیدگاه نسبت به دیدگاه مقابل خود، یعنى اخلاق مبتنى بر عمل دارد، اشاره شده و در پایان به تبیین قول مختار در این زمینه پرداخته شده است

12 اردیبهشت 1397

فلسفه اخلاق / اخلاق نظری و اخلاقی عملی

علم اخلاق مجموعه اصولی معیاری و سنجشی است که شایسته است رفتار انسانها مطابق آن ها صورت گیرد و به عبارت دیگر: اصول اخلاقی راه رفتار پسندیده و هدفها و انگیزه ها را توضیح و ترسیم می نماید. از اینرو علم اخلاق و به دو بخش اصلی و بنیانی تقسیم می گردد و هرکدام از آن دو آثار و ویژگیهائی دارد که آن دیگری فاقد آن است.

7 اردیبهشت 1397

سعادت و شقاوت از منظر صدرالمتألهین

ملاصدرا در حکمت متعالیه افزون بر عقل از نقل نیز استفاده نموده و در مباحث فلسفی خود از آیات قرآن و روایات متأثر شده است. وی نیز مانند هر مسلمان دیگری بر این باور است که اسلام با منبع وحی راه و رسم سعادت انسان را تعیین می کند. بر همین مبنا، در بحث سعادت و شقاوت، باتوجه به آیات و روایات، سعادت انسان را در تکامل عقل نظری و شقاوت او را نقطه ی مقابل آن معرفی می کند.

27 دی 1396

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

تعداد رکوردها : 54

(گزاره، آموزه، دکترین) نفس زکیه

کشته شدن نفس زکیه از نشانه های ظهور امام مهدی (ع) به شمار می رود که در روایات متعددی بدان اشاره شده ودر زمره علایم حتمی ظهور قرار گرفته است. روایات، این شخصیت را با عنوان هایی چون: «النفس الزکیه»، «نفس حرام»، «الدم الحرام» و... می خوانند. در مورد نام وی قاطعانه نمی توان قضاوت کرد، اما به یقین وی از خاندان قریش است. مجموعه ای از احادیث، محل شهادت او را شهر مکه ومیان رکن ومقام وزمان شهادت او را نزدیک به ظهور امام مهدی (ع) وبلکه پانزده شب پیش از ظهور بیان کرده اند.درباره نسبت میان نفس زکیه یاد شده ومحمد بن عبدالله بن حسن بن علی بن ابی طالب که در زمان امام صادق (ع) به دست منصور عباسی کشته شد وبه نفس زکیه مشهور بود، اختلاف نظر است؛ مرحوم سید محمد صدر این دو شخصیت را یک نفر می داند، اما به نظر می رسد که طبق روایات، این دو نفر متفاوت هستند. بر این اساس، باید منتظر کشته شدن نفس زکیه باشیم.

30 تیر 1397

گونه شناسی مدعیان دروغین وکالت امام زمان (عجل الله تعالی فرجه) در عصر غیبت صغرا با رویکردی نقادانه بر نظر احمد الکاتب

هنگام بررسی نقش نهاد وکالت در عصر غیبت صغرا، سخن از کارگزاران خائن ومدعیان دروغین وکالت، اهمیتی ویژه می یابد. از آن جا که افرادی موجه وصاحب نفوذ از این دست در میان شیعیان امامی دیده می شدند، مخالفت اینان می توانست تعارض هایی را در جامعه امامیه پدید آورد.احمد الکاتب با استفاده از این نکته، با غیرواقعی نشان دادن تعداد این افراد، سعی دارد از مخالفت ونزاع اینان با متصدیان وقت منصب وکالت، هیمنه ای بسازد تا ساختگی بودن اصل منصب وکالت در روزگار غیبت صغرا را نتیجه بگیرد وبه تبع آن، وجود امام زمان(علیه السلام) را منکر شود.این نوشتار، بر آن است تا با واکاوی وتحلیل داده های تاریخی، در آغاز خواننده را با اوضاع وفضای سیاسی، فرهنگی و... آن دوران آشنا سازد تا نقش این اوضاع، در بروز ادعاها ومخالفت های مدعیان دروغین آشکار گردد. سپس در ادامه، با گونه شناسی این افراد ورفتارهایشان، از ناکارآیی ادعاها ومخالفت های آنان در به چالش کشاندن جدی اصل منصب وکالت، پرده بردارد. همچنین با نگاهی به ادعاهای احمد الکاتب در این زمینه، درصدد پاسخ گویی به ادعاهای ایشان است.

20 تیر 1397

نقش باورداشت غیبت در پویایی حیات علمی وفکری شیعیان در قرن سوم وچهارم

همواره پیشینه مباحث مهدویت با پرسمان های فربه واندیشه خیزی چون چیستی وچرایی غیبت امام عصر (علیه السلام) پیوند می یابد. دغدغه این پرسمان ها تنها به طالبان مطالعات منجی باوری محدود نیست، بلکه هر کس به تتبع در تاریخ علاقه مند است، به ناگزیر با آن سر وکار خواهد یافت. با وجود فراگیری اندیشه مهدویت در تمامی فرق ومذاهب اسلامی، این اندیشه در همه فرقه های اسلامی به یک قوت وشکل نیست، بلکه این آموزه در بین شیعیان امامی از جایگاه مهم تری در قیاس با دیگر فرق اسلامی برخوردار است. بحث اعتقاد به حضور معصوم وغیبتش از انظار وبه تبع آن کالبد شناسی بحث انتظار فرج وغیبت امام دوازدهم تفسیر عمل گرایانه از اصل امامت شیعه را به اندیشه وپویایی علمی وفکری فرامی خواند. این نوشتار آغازی است در بازنمایی پیامدهای باورداشت غیبت در عرصه علمی وفکری شیعیان در قرن سوم وچهارم. نویسنده در پاسخ به چرایی این مسئله، تصویری متفاوت از آموزه مهدویت در نزد عالمان شیعه برمی گزیند. در ادامه نیز یافته های تحقیق را یک به یک ذکر می کند

24 خرداد 1397

مقایسه تطبیقی «منزلت زن» در الهیات فمینیستی ودکترین مهدویت

بی گمان، تفکر درباره زن، از سالیان دور مبدأ بسیاری از گرایش ها وتفکرهای گوناگون شده که هر یک به گونه ای در پی ارائه بهترین دکترین در احیای منزلت زن به شمار می روند. این مقاله نیز از میان این دیدگاه ها دو دیدگاه شایع در الهیات غرب واسلام را برگزیده وبه بررسی تطبیقی آنها پرداخته است؛ الهیات فمینیستی در غرب ودکترین مهدویت در اسلام. مقاله، ابتدا به تبیین چیستی وچرایی آغاز الهیات فمینیستی پرداخته ودر ادامه، به راه کارهای الهیات فمینیسم در منزلت بخشی به زنان اشاره نموده وپس از آن نیز نوع نگرش به زن در دکترین مهدویت را تبیین کرده است. در پایان نیز به مقایسه تطبیقی دست آوردهایی پرداخته که این دو تفکر برای زن امروز داشته اند که لاجرم تفکر برتر از میان این نگرش تطبیقی نمودار خواهد گشت.

22 خرداد 1397