• فلسفه

  • کلام

  • اخلاق

  • مهدويت

گزارش انتقادی نظام فیض از دیدگاه فیلسوفان مسلمان

کتاب نظام فیض از دیدگاه فیلسوفان مسلمان، نوشته ی دکتر عین الله خادمی، که اخیراً از سوی انتشارات دانشگاه تربیت دبیر شهید رجائی به چاپ رسیده، به بیان دیدگاه های فیلسوفان شاخص اسلامی چون فارابی، ابن سینا، شیخ اشراق، ملاصدرا و علامه طباطبایی در باب فیض الهی و نحوه پیدایش کثرت در عالم می پردازد. مباحث کتاب در شش فصل تنظیم شده است. فصل اول به پیشینه بحث پرداخته و در ادامه دیدگاه هر فیلسوف به نحو مجزا در هر یک از فصول مورد بررسی قرار می گیرد. در این مقاله سعی شده تا ضمن معرفی اجمالی مباحث کتاب، به نقد برخی از دیدگاه های نویسنده پرداخته شود.

23 آبان 1397

گزارش انتقادی نظام فیض از دیدگاه فیلسوفان مسلمان

کتاب نظام فیض از دیدگاه فیلسوفان مسلمان، نوشته ی دکتر عین الله خادمی، که اخیراً از سوی انتشارات دانشگاه تربیت دبیر شهید رجائی به چاپ رسیده، به بیان دیدگاه های فیلسوفان شاخص اسلامی چون فارابی، ابن سینا، شیخ اشراق، ملاصدرا و علامه طباطبایی در باب فیض الهی و نحوه پیدایش کثرت در عالم می پردازد. مباحث کتاب در شش فصل تنظیم شده است. فصل اول به پیشینه بحث پرداخته و در ادامه دیدگاه هر فیلسوف به نحو مجزا در هر یک از فصول مورد بررسی قرار می گیرد. در این مقاله سعی شده تا ضمن معرفی اجمالی مباحث کتاب، به نقد برخی از دیدگاه های نویسنده پرداخته شود.

23 آبان 1397

کاستی های هستی و چیستی

می دانیم که قاعده «اصالت وجود» یکی از مهم ترین نوآوریهای حکمت متعالیه به شمار می رود که با نادیده انگاشتن آن، تعالیم صدرایی نه به درستی فهم می شود و نه مقبول اندیشمندان واقع می گردد. در این راستا فهم این قاعده و تفسیرهای مختلفی که در طول این چهار قرن از سوی شارحان کلمات صدرا صورت پذیرفته، اهل دقت را به تأملات جدی تری پیرامون مبادی تصوری و تصدیقی آن فرا می خواند، خصوصاً وقتی نیمه دوم این قاعده (اعتباریت ماهیات) مورد کنکاش و مداقه علمی قرار گیرد. هستی و چیستی در مکتب صدرایی عنوان مجموعه ای است که حاصل تحقیقات، تأملات و گفتارهای فلسفی استاد غلام رضا فیاضی در جمع عده ای از اهل معقول و علاقه مندان به مباحث فلسفه اسلامی در باب قاعده یاد شده می باشد. این کتاب که تحقیق و نگارش آن توسط دکتر حسین علی شیدان شید صورت پذیرفته، در عین حال که از مطالب متنوعی برخوردار است، با نظم و ترتیب خاصی به تحلیلی نو از مباحث «اصالت وجود» می پردازد. بی شک این همت عالی و ممارست ها در فهم مفاهیم و دقایق فلسفی سبب پیدایش بستری نو در جهت رشد بیش از پیش فلسفه در محافل حوزوی و دانشگاهی ما خواهد شد. همچنین نقد و بررسی این گونه مجموعه های تحقیقی نیز - که حاصل ساعت ها مباحثه اندیشمندان است - می تواند راهکارهای نوینی در پیش روی فعالان این عرصه برای احیای نو آوری در تفکر فلسفی و خروج از تعصب، جمود فکری و رفع کاستی ها فراهم سازد.

16 آبان 1397

سیر کمال یا حرکت جوهری

علامه صدرالدین شیرازی بعد از خطبه الکتاب در رساله المسائل القدسیه(1)برای فتح باب بحث، ابیات زیر را از منطق الطیر(2) عطار می آورد: سیر هر کس بر کمال وی بود جنبشش بر حسب حال وی بود گر بپرد پشّه ای چندان که هست کی کمال صرصرش آید به دست لاجرم چون مختلف افتاد سیر همروش با هم نگردد هیچ طیر او با آوردن این ابیات فتح باب مراتب سیر را آغاز می کند؛ و سپس با آوردن:«ثم میز الخاصّه من اهله من بین عالم الملک و الملکوت» گروهی خاص از مخلوقات ارضی و سماوی را از بقیه جدا می کند تا محملی برای این دعوی او باشد

9 آبان 1397

  • تعداد رکوردها : 259

    برگزیدگی به مثابت موهبت الهی(3)

    برخی معتقدند در سراسر تورات آیه ای نمی توان یافت که دلالت داشته باشد خداوند از میان تمام اقوام جهان قوم یهود را برگزیده است، بلکه به عکس آیاتی را می توان یافت که صراحتا می گویند خداوند قوم یهود را از بین اقوامی که در آن سرزمین خاص زندگی می کردند برگزید. حتی آیه ای که معمولا از آن اسفاده انحصارگرایانه می شود، ظهور در خلاف آن دارد.

    23 آبان 1397

    برگزیدگی به مثابت موهبت الهی(2)

    برخی معتقدند در سراسر تورات آیه ای نمی توان یافت که دلالت داشته باشد خداوند از میان تمام اقوام جهان قوم یهود را برگزیده است، بلکه به عکس آیاتی را می توان یافت که صراحتا می گویند خداوند قوم یهود را از بین اقوامی که در آن سرزمین خاص زندگی می کردند برگزید. حتی آیه ای که معمولا از آن اسفاده انحصارگرایانه می شود، ظهور در خلاف آن دارد.

    16 آبان 1397

    برگزیدگی به مثابت موهبت الهی(1)

    برخی معتقدند در سراسر تورات آیه ای نمی توان یافت که دلالت داشته باشد خداوند از میان تمام اقوام جهان قوم یهود را برگزیده است، بلکه به عکس آیاتی را می توان یافت که صراحتا می گویند خداوند قوم یهود را از بین اقوامی که در آن سرزمین خاص زندگی می کردند برگزید. حتی آیه ای که معمولا از آن اسفاده انحصارگرایانه می شود، ظهور در خلاف آن دارد.

    9 آبان 1397

    علامه مجلسی و عقل خود بنیاد دینی

    در تاریخ تفکر اسلامی، دو جریان نقل گرایی و عقل گرایی حضور داشته است. نقل گرایان بر اهمیت ظواهر قرآن و روایات در فهم دین تأکید می کردند و تا حدودی اجتهاد در فهم دین را روا نمی دانستند، برخلاف عقل گرایان که عقل و اجتهاد را در فهم دین دخیل می دانند. همواره میان این دو جریان سوءظن هایی وجود داشته است. نقل گرایان، عقل گرایان را به حاکم ساختن عقل ناقص بشری بر مکتب عاری از کاستی و خطا و کرنش بی چون و چرا در مقابل فلسفه ی وارداتی یونان محکوم می کنند و عقل گرایان، نقل گرایان را به قشری نگری و تعطیل کردن عقل و اندیشه در تعامل با وحی متهم می سازند. در این میان چهره های برجسته ای که برای سازگاری میان عقل و نقل تلاش کرده اند و با نگرش عقلانی و وحیانی هم زمان، امکان همسویی این دو مشرب و مکتب را مدلل ساخته اند، بسیار اندک اند. محدثان را می توان پرچم دار نقل گرایی دانست؛ چنان که فیلسوفان در صف اول عقل گرایی قرار دارند.

    30 مهر 1397

    • تعداد رکوردها : 209

    چیستی تعصب و راه برون رفت ان

    يكي از بزرگ ترين و مهم ترين نعمت هايي كه خداوند به انسان ارزاني داشته و در قرآن از آن ياد نموده است، قدرت بيان و سخن گفتن است تا بتواند آنچه را در دل دارد، بروز دهد و عواطف و احساسات و مقاصد خود را با سخن گفتن ابراز كند.از اين رو، واژگاني كه هر انساني در سخنان خود به كار مي برد، از اهميت بسياري برخوردار است؛ زيرا از طرفي، نوع به كارگيري واژگان، بيانگر شخصيت گوينده است و از طرف ديگر بيانگر عواطف و احساسات و مقاصد او است و فهم شنونده نيز در گرو فهميدن معناي واژگاني است كه گوينده سخن به كار برده است، اما گاهي واژگاني در گفتگوهاي بين مردم به كار مي رود كه چند معنا را به ذهن مي آورد و گاه معناي آن روشن نيست.بدين جهت عده اي از لغت دانان در انديشه ي جمع آوري لغات و بررسي معاني آنها بوده و كتب لغت چندي را فراهم آورده اند. يكي از الفاظي كه در بين مردم رواج دارد، كلمه تعصّب است كه به علت روشن نبودن معناي آن، گاه سبب بدفهمي را فراهم مي آورد و يا عده اي آن را در جهت مقاصد خود براي كوبيدن انديشه هاي مخالف به كار مي برند، به ويژه دين داران و دين مداران با ايمان را با به كار بردن كلمه ي متعصب در نزد ديگران، افرادي بي منطق و خشك مقدس مي نمايانند و حال آن كه تعصب با دينداري ميانه اي ندارد؛ هر چند ممكن است برخي دينداران بر عقيده ي خود تعصب بورزند، اما اين تعصب ربطي به آموزه هاي ديني ندارد همچنان كه چه بسا افرادي در بي ديني خود تعصب بورزند و يا بر عقايد خرافي خود، همچون نحسي روز سيزده نوروز پافشاري نمايند.

    23 آبان 1397

    آرامش روانی در سایه ی ایمان

    حالت «اطمینان قلبی» و «ایمان ویژه» که هر گونه شک، دودلى، ترس و وحشت را از انسان دور مى‏سازد و او را در برابر حوادث سخت و پیچیده، ثابت قدم مى‏گرداند. در قرآن سوره ی مبارکه ی فتح، با عنوان خاص «سکینه» از آن یاد شده است. در قرآن مجید مى‏خوانیم: «هُوَ الَّذِی أَنْزَلَ السَّکِینَةَ فِی قُلُوبِ الْمُؤْمِنِینَ لِیَزْدادُوا إِیماناً مَعَ إِیمانِهِمْ»؛ او کسى است که «سکینه» را در دل هاى «مؤمنان» فرو فرستاد، تا ایمانى بر «ایمان» آن ها افزوده شود. موهبتى الهى و آسمانى که در سایه آن، انسان توانایی دارد که مشکل‏ترین حوادث را در خود هضم نماید و یک دنیا آرامش و ثبات قدم در باطن خود احساس کند. اشاره قرآن به اینکه نزول این آرامش و سکینه در قلب های مؤمنان و این که برای افزایش «ایمان» آن هاست و منافقان و آن ها که طالبان دنیا هستند سهمى از این «سکینه» و «آرامش» ندارند، نمایانگر این است که تنها این موهبت، نصیب افراد با ایمان مى‏شود. در مقاله حاضر، به اشاراتی از مفسرین بزرگ، عارفان و محققان بلند مرتبه در خصوص آیه ی چهارم «سوره فتح» در مورد مبحث «سکینه»، «ایمان» و «مراتب ایمان» می پردازم. «سکینة» از ماده سکون است که خلاف حرکت است و این کلمه در مورد سکون و آرامش قلب استعمال مى‏شود کلمه «سکینه» از ماده سکون است که خلاف حرکت است و این کلمه در مورد سکون و آرامش قلب استعمال مى‏شود و معنایش قرار گرفتن دل و نداشتن اضطراب باطنى در تصمیم و اراده است؛ هم چنان که حال انسان حکیم این چنین است (البته منظور ما از حکیم، دارنده حکمت اخلاقى است) که هر کارى مى‏کند با عزم مى‏کند و خداى سبحان، این حالت را از خواص ایمان کامل قرار داده و آن را از مواهب بزرگ خوانده است‏.

    16 آبان 1397

    اخلاق زيست محيطي در حکمت متعاليه

    اگر بخواهيم ابعاد « اخلاق زيست محيطي » را بررسي نماييم بايد آن را زير مجموعه ي اخلاق زيستي بشمار آوريم، بنابرين پيش از ورود به اين حوزه لازم است نگاهي مختصر به اخلاق زيستي داشته باشيم. اصطلاح اخلاق زيستي مطابق نظر رنسلر پاتر در معناي « علم بقا » براي اشاره به حوزه يي بکار ميرود که هدف آن حفظ زيست کرده زمين و در نتيجه بقاي انسان و بهبود کيفيت زندگي او مي باشد. اخلاق زيستي از نظر پاتر « رشته يي است که دانش زيست شناختي را با دانش نظام ارزشهاي انساني ترکيب مي کند » تا پلي ميان علوم تجربي و انساني بسازد که به انسانيت براي بقا تداوم و بهبود وضع جهان کمک کند. مطابق اين تعريف، اخلاق زيستي شامل مفهومي گسترده است که همه ي مسائل اخلاقي، اجتماعي، سياسي و... که بنحوي با علوم زيستي از جمله علوم زيست محيطي همپوشاني دارد را در بر مي گيرد. از طرفي اخلاق زيستي خود براساس تعريف « دائرة المعارف اخلاق عملي » اخلاق کاربردي (کاربستي) محسوب مي شود، از اين لحاظ که به بررسي موضوعات اخلاقيي مي پردازد که در زمينه فعاليتهاي واقعي بروز مي کنند يا انتظار بروز آنها ميرود. بنابرين، جهت روشنتر شدن موضوع مورد بحث يعني « اخلاق زيست محيطي در حکمت متعاليه » ابتدا لازم است به بررسي مطالعات اخلاقي سامان يافته در اين زمينه اشاره کرده و سپس ابعاد اخلاق کاربردي را بررسي نماييم. بر اين باوريم که بررسي ابعاد مسائل اخلاقي مي تواند ما را به موضوع مورد بحث رهنمون کند و در اينباره مي توان به سه حوزه اخلاق اشاره کرد: « اخلاق توصيفي »، « اخلاق هنجاري » و « اخلاق تحليلي » (فرا اخلاق)

    9 آبان 1397

    آداب اجتماعی از منظر کتاب «اصول کافی» 3

    مردم هر جامعه ای در محیط زندگی شان، خود را به رعایت قوانین اجتماعی ملزم می کنند. پُر واضح است که انجام این قوانین، متضمن امنیت، آرامش و رفاه نسبی است. مردمی که به ترک بدی ها و انجام خوبی ها عادت کرده اند، با امنیت زندگی می کنند و دربارۀ آیندۀ خود و فرزندانشان دغدغه ای ندارند؛ لذا دین مبین اسلام با در نظر گرفتن عوامل و موانع سعادت دنیا و آخرت مردم، بهترین و جامع ترین برنامه ها را در قالب اوامر و نواهی تدوین کرده و در اختیار مردم قرار داده است که عمل به آن ها، عاقبت نیک و سعادت را در پی دارد.

    30 مهر 1397

    • تعداد رکوردها : 61

    دیدار با امام عصر (علیه السلام) وتوقیع علی بن محمد سمری

    موضوع دیدار با امام عصر (علیه السلام) در دوران غیبت، از مهم ترین موضوع های بحث مهدویت است. با مراجعه به منابع روایی وکتاب های بزرگان شیعه درمی یابیم بحث وگفت وگو درباره دیدار با امام عصر (علیه السلام) در بین شیعیان از نخستین زمان امکان آن، یعنی تولد حضرت، متداول بوده است. وقوع دیدار با امام عصر (علیه السلام) در غیبت کبری مورد اتفاق همه اندیشمندان شیعه است وهیچ یک از آنان به طور مطلق این مسئله را رد نکرده اند. یکی از اشکال های معروف مطرح شده در موضوع دیدار با امام زمان (علیه السلام) توقیع صادر شده از طرف امام برای نایب چهارم مرحوم علی بن محمد سمری است. در این تحقیق ضمن بحث درباره سند ودلالت این توقیع، ثابت می شود سند این توقیع ضعیف است وبرای استناد ورد دیدارها حجیت ندارد. در صورت پذیرش حجیت آن، دلالت توقیع تمام نیست وشامل دیدارهای مورد بحث نمی شود. با پذیرش اعتبار ودلالت توقیع نیز، دیدارهای صورت گرفته را از باب استثنا می پذیریم یا می گوییم: توقیع، خبر واحد وظن آور است وتوان معارضه با یقین حاصل از دیدارها را ندارد. افزون بر این، دیدارها دارای سندهای معتبری هستند وتوان معارضه با توقیع را دارند ودر صورت معارضه به دلیل کثرت دیدارها ترجیح با دیدارها خواهد بود ووقوع ملاقات ثابت خواهد شد.

    23 آبان 1397

    طرح اندیشه مهدویت از سوی امام باقر (علیه السلام)

    این نوشتار در ادامه مقالات گذشته وتأملی در چگونگی طرح آموزه های مهدویت از سوی امام باقر (علیه السلام) وکیفیت ارائه معارف مهدوی از سوی ایشان است؛ بیاناتی که با توجه به اهداف کلی دعوت دینی، فرصت ویژه صادقین در آموزش معارف دینی، نیازهای عصر سقوط امویان وظهور عباسیان شکل گرفته است. بررسی محورهای مورد تأکید در این بیانات وتأمل در نسبت آن ها با اهداف کلی ونیازهای هر عصر می تواند از یک سو طرح کلانی را نشان دهد که در این شکل از تعلیم وتربیت تعقیب شده است واز سوی دیگر، تأثیر تربیتی واخلاقی هر یک از آموزه های مهدوی را نمایان تر کند.این پژوهش بر تحلیل محتوایی روایات صادره از امام باقر (علیه السلام) تکیه دارد ومی کوشد با توجه به شرایط عصر صدور، آثار آموزه های مهدوی بر شیعیان را معلوم نماید؛ از این رو با تعیین محورهای مورد تأکید در سخنان آن امام، همراه با ارائه نمونه ای از آن وتأمل در نسبت این سخنان با شرایط مخاطبان، تلاش دارد به حکمت وجهت طرح هر یک از آموزه ها دست یابد. ارائه نمونه از سخنان امام باقر (علیه السلام) در این نوشتار با توجه به توضیحات مقالات پیشین، محدودتر بوده وکثرت روایات آن حضرت ما را ناچار از گزارش کلیات وپرهیز از ذکر جزئیات کرده است. از پیش فرض ها وروش های این مجموعه مقالات، پیش تر در نوشتاری دیگر گفت وگو کرده ایم. مقاله حاضر، روشنگر این سخن است که تعلیم آموزه های مهدوی در این برهه از تاریخ ائمه (علیهم السلام) افزون بر ارائه معارف مهدوی وآخرالزمانی به نکاتی مهم در تربیت مخاطبان توجه دارد ونوعی زمینه سازی برای جلوگیری از آفات بحث مهدویت وجلوگیری از انحرافات را متناسب با عصر ائمه نخستین دنبال می کند.

    16 آبان 1397

    ظهور حضرت مهدی (عجل الله فرجه) در انتخاب ماست

    آینده بشر وپایان تاریخ، ذهن بشر را به خود مشغول کرده است. این حادثه در چه زمانی وچگونه اتفاق خواهد افتاد ونقش انسان ها در آن حادثه جهانی چیست؟ گرایش به جبر واختیار، دو گرایش مهم درباره نقش انسان ها در آن حادثه است. از بررسی آیات قرآن وروایات اسلامی واندیشه کلامی شیعه برمی آید که انسان در رفتارش موجودی مختار ومسئول است. بنابراین، باید در برابر عمل کرد خود وحوادث جامعه، احساس مسئولیت کرد وپاسخ گو بود. هیچ تحولی در زندگی انسان وجامعه بشری بدون خواست وتلاش انسان به وقوع نخواهد پیوست. ظهور منجی نیز پدیده ای به شمار می رود که بناست در جامعه بشری اتفاق افتد واز این قاعده مستثنا نیست. تا جامعه جهانی برای آن تحول آماده نشود وانسان های فداکار مقدمات آن را ایجاد نکنند، آن تحول اتفاق نخواهد افتاد.

    9 آبان 1397

    شکوفایی ها ونوآوری های بزرگ در انقلاب جهانی حضرت مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف)

    این مقاله، نخست به طرح وبررسی ویژگی بارز وبرجسته انقلاب مهدوی می پردازد. آن گاه شماری از شکوفایی های بی نظیر وسپس نوآوری های بزرگ انقلاب جهانی مهدوی، مستند به احادیث پیامبر اعظم حضرت محمد (صلّی الله علیه وآله وسلم) ومعصومان (علیهم السلام) در دو بخش ودر هر بخش با عناوین متعدد در پی خواهد آمد. انقلاب جهانی حضرت مهدی (علیه السلام)، آخرین وبزرگ ترین انقلاب در جهان وپایان زیبای تاریخ بشریت است. در این انقلاب الهی بیشترین وبهترین شکوفایی ها روی خواهد داد ونوآوری های باشکوه وبرجسته ای مشاهده خواهد شد. انقلاب مهدوی در شکوفایی ونوآوری، یکتاست. اصل انقلاب مهدوی بزرگ ترین وبهترین نوآوری از مبدأ تا پایان دنیاست ودر این انقلاب بی نظیر الهی، عالی ترین شکوفایی ها تا سرحد امکان تحقق خواهد یافت وبا نوآوری های بی شمار، مؤمنان ومتقیان به رشد وسعادت کامل وهمه جانبه خواهند رسید.

    27 مهر 1397

    • تعداد رکوردها : 183

  • پربيننده ترين مطالب

  • آخرین مطالب

 
 

یادداشت ها

 
 
 

معرفي کتاب

 
 
 

حدیث

 

امام كاظم عليه السلام : إذا كانَت لَكَ حاجَةٌ إلى اللّه فَقُل : اَللّهُمَّ إنّي أسألُكَ بِحَقِّ مُحَمَّدٍ وعَلِيٍّ ، فَإنّ لَهُما عِندَكَ شَأنا مِنَ الشَّأنِ

هرگاه خواستى از خداوند حاجتى طلب كنى ، بگو : خدايا ! به حقّ محمّد و على از تو مسألت مى كنم ؛ زيرا كه آن دو را نزد تو منزلتى است

الدعوات : ص۱۲۷ ، ح۵۱

 
 
 
 
 

لینک های مفید