تعامل قوه متصرفه با سایر قوای ادراکی از منظر ابن سینا و ملاصدرا

در این پژوهش دیدگاه ابن سینا و ملاصدرا در زمينه تعامل قوه متصرفه با سایر قوای ادراکی انسان بررسی و در سه محور با یکدیگر مقایسه شده است: یک ) تعامل قوه متصرفه با قوای ظاهر، دو) تعامل قوه متصرفه با قوای باطن، سه) تعامل قوه مصرفه با قوه عاقله، هر دو فیلسوف قائل به دخالت مستقیم قوه متصرفه در امر خواب و رویا هستند و نقش این قوه را برای انسان های خاص، رقم زدن نوعی وحی و الهام می دانند. همچنین اتفاق نظر دارند که تعامل منصرفه با قوای ظاهر، باطن و عاقله موجب تسهیل برخی افعال مانند انتزاع طبایع نوعی، یافتن صور مفقودة حافظه و خیال، تأثیرگذاری بر حکم عقل عملی و نیز ایجاد زمینه برای رویای صادقه می شود. علاوه بر این معتقدند به منظور بهبود عملکرد قوه متصرفه و در نتیجه، تعامل اثربخش تر آن، از راهکارهایی مانند تقویت قوه عاقله، راست گفتاری و سلامت اخلاقی می توان بهره برد. به رغم برخی شباهت های اختلافاتی نیز میان دیدگاه های ابن سینا و ملاصدرا وجود دارد، از جمله این که ملاصدرا برخلاف ابن سینا، قوه متصرفه را مجرد (مثالی) می داند و در نتیجه، نظریه «حضور» را به جای نظریه «انطباع» می نشاند

1399/9/1

معناشناسی بهجت از نگاه ملاصدرا

در آثار ملاصدرا بهجته بعنوان یکی از آثار وجود مطرح میشود و همانند سایر مؤلفه های وجودی نمیتوان تعريف ماهوی از آن ارائه نمود. به همین منظور، در این نوشتار تلاش شده با ارزیابی بهجت در یک شبکه معنایی متشکل از«لذت»، «سعادت» و «عشق» به شناخت دقیقتری از معنای وجودی و مصادیق آنها دست یابیم. در اینباره میتوان گفت که مرتبه وجودی بهجت، برتر از لذت است و از نظر مصداقی، نسبت عموم و خصوص من وجه دارند. از سوی دیگر سعادت، رسیدن به وجود استقلالی مجرد یا همان، وجود استعلایی است و بهجت، آگاهی نفس به تحقق چنین مرتبه متعالی بی میباشد. پس بهجت و سعادت، معلول دستیابی به بالاترین مراتب وجود هستند و از نظر مصداقی، نسبت عموم و خصوص مطلق میان آنها برقرار است. عشق و بهجت نیز هر دو، معلول تحقق کمال نفس هستند و از نظر معنایی و مصداقی، نسبت تساوی میان آنها برقرار است. بنابرین میتوان گفت در نظام وجودشناسانه ملاصدرا مؤلفه های بهجت، لذت، عشق وسعادت بسیار در هم تنیده و مرتبط با یکدیگر هستند، بنحوی که تحقق هر یک از آنها زمینساز دستیابی نفس به سایر آثار و خیرات وجود خواهد شد. در این میان بهجت بعنوان شاخص اصلی این منافع وجودی، نقشی عمیق و غیرقابل انکار دارد. پس از روشن شدن اشتراکات و تمایزات آنها، به شناسایی مؤلفه های اثباتی و ثبوتی بهجت پرداخته و براساس آن به این نتیجه رسیده ایم که میتوان بهجت را مشاهده بالاترین کمالات وجودی نفس دانست که از طریق رسیدن به درجه وجود استقلالی مجرد و هیئت استعلایی محقق میشود. دستیابی به چنین مرتبه یی برای نفس بواسطة معرفت خداوند بعنوان علت هستی بخش انسان و شناخت خود، امکانپذیر است که موجبات دریافت بهجت عظیمی را برای نفس فراهم میکنند. توجه به درجۀ وجودی نفس در این مرتبه و دستاوردهای بی بدیل آنها یعنی معرفت به خدا و شناخت خود، جایگاه و تأثیر بهجت نزد نفس را بخوبی روشن میسازد.

1399/8/29

زمان در اندیشه ملاصدرا

مساله زمان از جمله مسائل اصلی در تاریخ فلسفه است که همیشه اندیشه فلاسفه را به خود درگیر کرده است. اهمیت این مساله زمانی تجدید می شود که می بینیم در عصرهای مختلف دائما کانون توجهات بوده است. روش تحقیقی که در این طرح به کار گرفته شده است، روش کتابخانه ای است که مبتنی بر یک مساله ویژه (زمان) بوده است. روش اصلی پژوهش از نوع توصیف و تبیین این مساله است. از طرفی با توجه به سختی و معما گونه بودن بحث زمان، ممکن است در این پژوهش آشفتگی ایجاد شود. ملاصدرا با استناد به اصول زیربنایی و پایه ای خود (اصالت وجود) که این مسئله در این نظام حِکمی، شاه کلیدی است که ملاصدرا با آن بسیاری از قفل های نا گشوده فلسفه را گشود و در پرتو آن در زمینه های بسیاری توفیق یافت، که از مسائل زمان است که آن را شأنی از وجود دانسته است.

1399/8/5

تشکیک به حسب نسبت از دیدگاه ابن سینا

ابن سینا در منطق، دسته ای از الفاظ را بازشناسی می کند که معانی آنها، در مقام صدق بر افراد، اختلافاتی، از جمله تقدم و تأخر، دارند و مشکک خوانده می شوند. او این گونه الفاظ را «مشکک مطلق» می نامد و قسمی دیگر را تحت عنوان «مشکک به حسب نسبت» معرفی می کند. از مثال ها و عبارات او در مباحث مربوط، می توان نتیجه گرفت که: مشکک نسبی، الفاظی هستند که افراد آن، در نسبت داشتن به مبدأ یا غایت واحدی، اتفاق دارند، اما به حسب قرب و بعد به آن مبدأ یا غایت، مختلف اند، البته این قسم مربوط به ماهیات است، برخلاف تشکیک مطلق که در وجود جاری است؛ البته با قرائن و شواهدی از کلمات ابن سینا می توان تشکیک نسبی را در موجود نیز جاری کرد، اما لوازم آن باید با مبانی حکمت سینوی تطبیق داده شود تا منافاتی بویژه در معیار و ملاک این گونه تشکیک مشاهده نشود.

1399/7/28

خلود نفس از دیدگاه ابن سینا

نفس با تعلق خود به بدن و به كارگیری آن تا حدی به كمال می رسد؛ ولی همراهی آن دو همیشگی نیست؛ چرا كه ماده همیشه در تغییر (كون و فساد) است و نفسِ مجرد سرانجام مسیر جدیدی را در پیش خواهد گرفت. بنابراین مرگ به معنای نابودی نیست؛ بلكه قطع علاقه نفس به بدن مادی است. ابن سینا نفس همه انسان ها را جاودان می داند. از نظر وی، نفس جوهری مستقل و فقط در مقام فعل محتاج به بدن است. او معاد روحانی را با براهین عقلی اثبات می كند؛ اما از اثبات معاد جسمانی اظهار عجز می نماید و در نتیجه آن را تنها از طریق دلایل نقلی قابل پذیرش می داند.

1399/7/1

بررسی ویژگی های دو روش اجتهادی تفاوت اجتهاد مخالف عقل و اجتهاد پویای عقلانی

اجتهاد به عنوان انحصاری ترین متد و روش فهم دین، دارای دو رویکرد بنیادین است. رویکرد نخست اجتهاد سنتی نامیده شده و در مقابل آن اجتهاد پویا قرار دارد.

1399/6/8

سنت گرایی در سیره اسلامی(1)

در مقام توصیف، سنت گرایی در اند یشه اسلامی ، حاکی از موضعی نظری برای به فهم درآوردن حیات آدمی است. بر این اساس، حیات اجتماعی به لحاظ موجودیت خود، پیوند گسست ناپذیری با سنت دارد و بدون توجه به آن نمی توان فهم مناسبی از حیات اجتماعی فراهم آورد. اما در این سنت گرایی، علاوه بر جنبه توصیفی، جنبه ای تجویزی نیز وجود دارد. در مقام تجویز، سنت گرایی بیانگر آن است که برای تداوم مناسب حیات اجتماعی، باید ارتباط با گذشته را همواره حفظ و از آن تغذیه کرد. نتیجه سنت گرایی، احترام به دستاوردهای نسل های پیشین و بهره برداری از آن در هموار کردن راه آینده است.

1399/2/5

اقسام حقیقی علم (2)

امکان به کارگیری واژگان متفاوتی در علوم مختلف، متناسب با موضوع مورد مطالعه آنها فراهم می آید، زمینه استفاده از روش های مختلف تحقیق و مطالعه در آنها نیز هموار می شود. اگر بخواهیم به اقتضای هستی شناسی و معرفت شناسی اسلامی به مسئله تقسیم علوم بیندیشیم، به نظر می رسد با توجه به سطوح مختلف واقعیت می توان پاسخی متفاوت برای آن فراهم آورد. در بالاترین سطح یا فراگیرترین سطح واقعیت، کل هستی با همه موجودات آن، مخلوق خدا و آیت خدا محسوب می شوند. در این سطح، تفاوتی میان موجودات نیست؛ آنها همه واقعیتی آیه ای یا نمادین دارند، خواه محسوس باشند یا نامحسوس، دارای حیات باشند یا فاقد حیات و نظیر آن.

1399/1/14

اقسام حقیقی علم (1)

اگر حقیقت یکسانی برای معلوم ها در نظر گرفته شود، علم یگانه خواهد بود و اگر حقیقت های متفاوتی لحاظ گردد، می توان اقسامی برای علم قائل شد که تفاوت آنها حقیقی و نه اعتباری و قراردادی است. علم هنگامی که با نظر به معلوم، مورد توجه قرار می گیرد، از ثبات برخوردار است. به عبارت دیگر، هنگامی که علم به چیزی حاصل شد و به درستی واقعیت آن را آشکار کرد، کار معرفت در باب آن پایان گرفته است و از آن پس، تغییری در معرفت مذکور صورت نخواهد پذیرفت. و اگر گمان ناصوابی، علم انگاشته شده باشد و سپس اصلاح گردد، این به معنای تغییر در علم نخواهد بود زیرا در واقع، علمی حاصل نشده بود تا امکان تغییر فراهم آید

1399/1/7

سنت و مدرنیزم

مدرنیزم درباره انسان و جهان دیدگاه خاصی را مطرح کرده که نه تنها با دیدگاه سنتی سازگاری ندارد، بلکه در تعارض نیز هست.

1398/12/28

بازگشت به تفکر ماقبل کانت

برترین علم به اعیان اشیاء علمی است که حاصل از رؤیت آن شیء در علم الله باشد که این همان مرتبه شهود عین ثابت است، و مرحله بعدی علم انسان به اعیان، نمود آن در عالم ارواح کلیه است، و مرتبه سوم و چهارم علم به اعیان را ادراک ماهیات کلی آنها در ضمن کثرات عالم مثال و عالم اجسام است. « اعلام عقیده»های فردید، که مبتنی بر پاره ای بصیرتهای مستتر در عرفان نظری خودمان و در بسیاری از مواقع آمیخته با زبانی تئولوژیک است به خوبی نوعی بازگشت به تفکر ماقبل کانتی را نشان میدهد.

1398/12/15

ارزیابی یک پیامد ذهن آگاهی

بازارزیابی شناختی در MiCBT از پدیدارشناسی ذهن آگاهی مشتق می شود. در اینجا مشکل افکار یا محتوای افکار نیست، بلکه واکنش به تجربه افکار مدنظر است. ویژگی مشترک الگوهای شناختی رفتاری و اغلب رویکردهای مبتنی بر ذهن آگاهی، عبارت است از کوشش برای تسهیل بازارزیابی شناختی به منظور کاهش تفکر غیرمفید و واکنش گری هیجانی. با این حال تفاوت مهمی بین بافت سنتی به چالش کشیدن تفکر معیوب و روش مورد استفاده در MiCBT وجود دارد. این مسئله اغلب به دلیل تفاوت بافتی است که هر رویکرد تمایل دارد معایب شناختی را در آن پیدا کند. بازارزیابی شناختی در MiCBT از پدیدارشناسی ذهن آگاهی مشتق می شود. در اینجا مشکل افکار یا محتوای افکار نیست، بلکه واکنش به تجربه افکار مدنظر است.

1398/12/1

هایدگر و پدیدار شناسی

هایدگر به منظور دستیابی به وجود پدیده ها تحلیل خود را بر وجود حضوری متمرکز کرد. این واژه معادل دقیق انگلیسی و فارسی ندارد. هایدگر و پدیدار شناسی فلسفه هوسرل از جهات بسیار، نوعی اید آلیسم متعالی است. وی نظر دکارت مبنی بر این که « فکر میکنم پس هستم» را که عقیده ای اید آلیستی راجع به تفکر ذهن گرایانه است، پذیرفت و آن را به من متعالی یعنی ذهنی که حالت های طبیعی را پشت سر می گذارد و با وجود مطلق مواجه می گردد، تبدیل کرد. عقیده او مبنی بر طبقه بندی دنیای فرهنگی نشان دهنده همین نکته است.

1398/11/22

نظریه های فلاسفه و متکلمان در کیفیت جاودانگی آدمیان

مطالب پیش رو خلاصه ای از مقاله جناب آقای امیر دیوانی در شماره 6-5 فصلنامه پژوهش های فلسفی ـ کلامی از انتشارات دانشگاه قم پیرامون هویت شخصی و نظریه های جاودانگی است موضوع این نوشتار بررسی نظریه های ارائه شده از طرف دانشمندان مسلمان درباره کیفیت جاودانگی آدمیان، با در نظر داشتن مسأله هویت شخصی است. سئوال مهمی که مطرح است این است که: به چه ملاکی شخص«الف» همان فرد بیست سال پیش است؟ از طرفی چه رابطه و نسبتی میان هویت شخصی و جاودانگی آدمیان وجود دارد؟

1398/11/3

زندگی نامه ولتر

ولتر، فیلسوف، رمان نویس، شاعر، نمایشنامه نویس و مورخ فرانسوی است، او با سبک شگفت انگیز و باشکوه خود در هنرش شناخته می شود. نوشته های او باعث اختلافات بسیاری در فرانسه شد. زندگی نامه ولتر نام واقعی ولتر، فرانکوئیس ماری آروت است. او فردی بود که از قدرتمندان نمی ترسید و طبقه ی حاکم را آشکارا خشمگین می کرد، که موجب شد اغلب در زندان به سر برد. بی عدالتی ای که او با آن مواجه بود تأثیر عمیقی بر زندگی او گذاشت، او سال آخر زندگی خود را به مبارزه برای حقوق ستمدیدگان اختصاص داد.

1398/10/30

جایگاه عالم مثال در فلسفه سهروردی(2)

عالم مثال عالمی است که نخستین بار بوسیله شیخ اشراق‏ به فلسفه اسلامی راه یافت.این عالم واسطه‏ایست بین‏ عالم ماده و عوالم مجرد از ماده و بهمین دلیل نقش یک‏ حلقه اتصال را بازی میکند که از خصوصیات عوالم‏ فوقانی و تحتانی بهره‏مند است و بهمین دلیل عالم‏ عجائب خوانده مشود.این عالم در فلسفه سهروردی‏ کارکردهای متعددی دارد که از جمله آنها میتوان به توجیه‏ قیامت و رستاخیز و تبیین مسئله وحی و توضیح‏ معجزات اولیا اشاره کرد.درباره نحوه تعامل عالم مثال و عالم ماده نیز بایستی گفت براساس کلام سهروردی‏ میتوانیم صور عالم ماده را ظهور صور مثالی بدانیم که در عالم مثال موجودند و در اینجاست که به مفهوم«تمثیل» برمیخوریم که توضیح آن با کمک عالم مثال آسان‏ مینماید.نوع ارتباط خیال متصل و خیال منفصل نیز از زمره مسائلی است که در اینجا مطرح میشود.این ارتباط دو طرفه است بطوری که خیال انسان هم از خیال منفصل‏ تأثیر میپذیرد و هم روی آن اثر میگذارد.

1398/10/24

جایگاه معرفت شناسی در فلسفه اسلامی

از زمان کانت به این سو، معرفت شناسی در کانون توجه فیلسوفان قرار گرفته ودل مشغولی اصلی آنان به شمار می رود. هنر اساسی کانت در عطف توجه فیلسوفان، به نقش فعال فاهمه بود. تا آن زمان، تصور عمومی ذهن را منفعل محض می دانست که آینه وار جهان واقع را چنانکه هست به آدمی می نمایاند. اگر دستگاه ادراکی انسان فعال است و معرفت، حاصل فعل و انفعال ذهن است، سهم و حظ هر یک از دو جنبه یاد شده چقدر است؟ و به دنبال آن، باید مشخص کرد که محدوده فاهمه کجاست؟ وارزش معرفت چیست؟ این سؤالها و نظایر آن امروزه در دانش مستقلی بررسی می شود، که یکی از شاخه های پایه در فلسفه است. اگر چه فیلسوفان مسلمان دانش مستقلی در معرفت شناسی به وجود نیاورده اند، اما بسیاری از پرسشهای معرفت شناختی را به صورت استطرادی پاسخ داده اند. مقاله حاضر، نگاهی گذرا به کارنامه فیلسوفان مسلمان در مسئله معرفت شناسی است.

1398/10/12

جایگاه عالم مثال در فلسفه سهروردی

1398/10/2

فلسفه تحلیلی و تأثیر آن بر فلسفه تعلیم و تربیت(2)

فلسفة تحلیلی فلسفة غالب در کشورهای انگلیسی زبان (آمریکا، انگلستان، کانادا، استرالیا و نیوزیلند) در قرن بیستم است. مهم ترین ویژگی این نحلة فلسفی توضیح و تحلیل ساختار فکر از طریق تحلیل های منطقی و زبانی است. در نزد بسیاری از فیلسوفان تحلیلی ایضاح گزاره های فلسفی از طریق تحلیل مفاهیم راه گشای حل مسایل فلسفی است. فلسفه تحلیلی دارای سه شاخه اصلی است: مکتب کمبریج، پوزیتویسم منطقی و مکتب آکسفورد. اندیشه های فیلسوفان تحلیلی بر حوزه های مختلف دانش، از جمله اخلاق، سیاست، حقوق، و تعلیم و تربیت تأثیرگذار بوده است. معرفی اجمالی فلسفة تحلیلی و چگونگی تأثیر آن بر فلسفة تعلیم و تربیت هدف اصلیِ نگارش این مقاله است.

1398/9/30

فلسفه تحلیلی و تأثیر آن بر فلسفه تعلیم و تربیت(1)

1398/9/27

وجود شناسی معقولات ثانی فلسفی

در شناسائی معقولات ثانی فلسفي، عبارت سهل و ممتنع «عروض ذهنی و اتصاف خارجی» به عنوان معرّف بارز معقولات ثانی فلسفی مطرح است. اين عبارت بعد از ملاصدرا در توضیح وجود شناسانه معقولات ثانی فلسفی در فلسفه اسلامی به کار رفته و در دوره معاصر استادان مطهری و جوادی آملی تلاش جدّی در جهت تبیین و توضیح مقصود حکما انجام و نظر نهایی خود را ارائه داده اند. استاد مطهری این اصطلاح را به معنای «هستی» این معقولات در ذهن و «استی» آنها در خارج دانسته و آن را راهگشای مشکل معقول ثانی می داند و نهایتا نظری جز نظر مشهور ندارد. استاد جوادی ضمن رد آن تفسیر و ابراز اشکالات متعدد بر آن، اصطلاح مذکور را به معنای ذهنی بودن معقولات ثانی فلسفی و ثبوت یک وجود رابط بین ذهن و خارج می داند. وی وجود معقولات ثانی فلسفی در خارج را وجودی غیر جوهری ، غیر انضمامی و غیر ربطی می شناسد و در عین حال آن را ( موجود به وجود موضوع ) ، ( در محدوده موضوع ) و ( عین منشا انتزاع ) معرفی می-کند. در اين مقاله ضمن تحلیل مساله ، به داوري ميان آن دو تفسير پرداخته و در پايان به تأثير نظريه «اصالت وجودي» در تفسير صحيح از عبارت فوق اشاره مي كنيم.

1398/9/25

تحليل عقلي جاودانگي در دوزخ (خلود) از منظر ملاصدرا و علامه طباطبائي ره

در رويكرد عقلي به جاودانگي و خلود آدميان در جهان واپسين، پرسش هاي جدّي فراروي عقل قراردارد. و اين پرسشها ميان اصول معرفتي در حوزه فلسفه، ناسازگاري، تعارض و چالش هايي را به بار آورده است. حكيمان، خداوند هستي را وجود مطلق، خير محض و داراي رحمت واسعه شناخته و سرشت آدميان را به مقتضاي اصل سنخيت، بر ساختار وجود خداوند دانسته و او را مظهر خدا در جهان هستي معرفي كرده اند. از اين رو خطا، انحراف و لغزش هاي آدميان را از عوارض غيرلازم و غيردائم او مي دانند كه حجابي بر سرشت آنان مي اندازد و پس از زوال آن، انسان به ساختار اولي و جبلي خود باز مي گردد، زيرا قسر و منع هر موجود از مقتضاي طبيعت اش، و پايان پذير است. در اين مقاله ضمن طرح پرسش ها درمسأله خلود به تحليل پاسخ هاي عقلي از نگاه ملاصدرا و علامه طباطبائي(ره) پرداخته و سپس به بررسي، تحليل، تفسير عقلي و نقد آن اشاره شده و سرانجام و ارائه تئوري فلسفي بر مسأله جاودانگي در دوزخ را، كارآمد ندانسته است.

1398/9/18

جایگاه سیاست در حکمت متعالیه (2)

دنیا،منزلی است از منازل سایرین الی الله، و نفس انسانیه ، مسافری است به سوی خدا از اول منزلی از منازل وجودش که هیولیتی باشد که در غایت بعد از خداوند است،چون که ظلمت محض و خست صرف است،و سایر مراتب وجودیه از جسمیت و جمادیت و نباتیت و شهویت و غضبیت و احساس و تخیل و توهم،و بعد از آن انسانیت از اول درجه اش تا به آخر شرفش و بعد از آن ملکیت بر طبقات متفاوته اش به حسب قرب و بعد از خیر محض،همه آنها منازل و مراحلند به سوی خداوند،و ناچار است مسافر به سوی او را که بگذرد بر همه اینها تا آنکه به مطلوب حقیقی برسد.

1398/8/25

جایگاه سیاست در حکمت متعالیه

صدر الدین محمد شیرازی،مشهور به صدر المتإلهین و ملا صدرا،در سال 979 هـ. ق. در شیراز متولد شد. وی تنها پسر ابراهیم شیرازی بود. ابراهیم مدتها منصب امارت داشت و از چهره های قدرتمند سیاسی و اجتماعی شهرش به شمار می رفت. صدر الدین،پس از تکمیل تحصیلات مقدماتی،رهسپار کاشان شد(1) و پس از مدتی تلمذ در کاشان،در حدود سال 995 هـ. ق. برای تکمیل تحصیلات عازم اصفهان گردید. در اصفهان نزد شیخ بهایی به تحصیل علوم نقلی و در محضر میرداماد به کسب علوم عقلی پرداخت. ملا صدرا به دلایلی چند: از جمله راضی نبودن به تحصیلات رسمی مرسوم،از زندگی در اصفهان سرباز زد و بین هفت تا پانزده سال (بنابر اختلاف اقوال) در روستای کهک،از توابع شهرستان قم کنج عزلت گزید و به تهذیب نفس پرداخت تا همچنان که خود در مقدمه کتاب اسفار می گوید،به شهود عالم معقول نائل آمد. پس از آنکه به کمال صوری و معنوی دست یافت،بار دیگر به زندگی دنیوی بازگشت. این سیر مطابق چهار سفری است که وی در آغاز کتاب اسفار به توضیح آنها پرداخته و کتاب عظیم خویش در حکمت متعالیه را بر آن اساس سامان داده است.

1398/8/20

جوهر وتطوّر آن در حکمت سینوی

از مسائل و مباحث مهم فلسفی که قدمتی بیش از دوهزار سال دارد و از آغاز پیدایش حکمت در یونان باستان مطرح بوده است، مسأله جوهر است. برخی اصل بحث در مقولۀ جوهر را فکری ارسطویی دانسته اند و ریشۀ این انتساب را در رویکرد ارسطو به وجود و نسبت آن با جوهر و ماهیت اشیاء می دانند؛ زیرا برمبنای تفکر ارسطویی، شناخت وجود چیزی جز شناخت ماهیت و جوهر اشیاء نیست، لذا درنظر معلم اول، واژه موجود و جوهر مترادف است. اما سرنوشت جوهر در حکمت سینوی به برکت تمایز وجود و ماهیت دگرگون شده و یکباره راه خود را از وجود جدا کرده است. ابن سینا برخلاف ارسطو، مقسم جوهر و عرض را ماهیت اشیاء دانسته و مقولات ارسطویی را بر ماهیت اشیای موجود تطبیق داده است. نوشتار حاضر باتوجه به جایگاه و اهمیت بحث جوهر در تفکر ابن سینا و سیر تحول تاریخی آن در فلسفه، با رویکردی مسأله محور، به بررسی ابعاد و زوایای مختلف این مقوله در حکمت سینوی می پردازد. بدین ترتیب کاوش از چیستی و تطوّر معرفتی جوهر، مقسم جوهر و اعراض، چگونگی حصر تقسیمات جوهر و موضع ابن سینا در باب جوهریت واجب تعالی، مهمترین مسائلی است که در این نوشتار مورد پژوهش قرار می گیرد.

1398/8/10

تبیین مبانی وجودشناختی نظریه علامه طباطبایی در تفسیر «نفس الامر» و سنجش نقدهاي آن

تنوع آراء پیرامون مسأله نفس الامر در فلسفه اسلامی، به نوع مواجهه هر فیلسوف با معضلات نظریه مطابقت در تبیین صدقِ برخی قضایا باز می گردد. همچنین معنای نفس الامر به دلیل ناکارآمدی و یا ورود برخی پیش فرض های هستی شناسانه – خاصة بعد از طرح اصالت وجود-، تفاسیر گوناگونی را برتافته که یکی از برداشت های اخیر آن توسط علامه طباطبایی عرضه شده است. وی با ترسیم مکانیزم عقل در توسع ثبوت و تحقق، تئوری مطابقت در تصدیقات نفس الامری را تایید و تقویت نموده و «نفس الامر» را به ظرف ثبوت مطلق - اعم از وجود، ماهیت و معقولات ثانی- معنا می کند و برخی از برداشت های پیشین، از جمله: تفسیر نفس الامر به نفس الشیء و عالم امر را به چالش می کشد. در این مقاله علاوه بر تحلیل کامل ظرایف نظریه علامه با نگرشي بر تمام کلمات وی، به تبیین مبنای وی در پرداختِ این نظریه یعنی اصالت الوجود نظر شده و میزان کارآمدی آن در حل مشکلاتِ ظاهری التزام به اصالت الوجود در تبیین صدق قضایای ماهوی و عدمی، موفقیت آمیز گزارش شده و در ضمنِ سنجش نقدهای مربوط به مسأله، موجبات این نقدها، غفلت از مبانی وجودشناختی علامه در بحث و نوع مواجهه وی با مسأله ارزیابی شده است.

1398/7/23

تبیین شاخصه های علم از نگاه قاضی سعید قمی

اندیشه های قاضی سعید قمی بر مبنای نگاه فلسفی - عرفانی خاص وی به مسائل بنا شده است و همین موضوع باعث شده نظریات متفاوتی نسبت به فلاسفه پیش از خود ارائه دهد. تبیین متفاوت قاضی سعید از مسئله علم که می توان گفت تا حدود زیادی در مقابل با اندیشه های ملاصدرا در باب علم است، اهمیت پرداختن به این موضوع را دوچندان می سازد. پژوهش حاضر که با بررسی مستقیم آثار و نظریات قاضی سعید صورت گرفته، تلاشی است برای معرفی شاخصه های اندیشه وی در مسئله علم که می تواند وجوه تمایز تفکرات قاضی سعید نسبت به سایر فلاسفه به حساب آید و بابهای تازه ای را در وجودشناسی و معرفت شناسی علم به روی ما بگشاید. به اجمال می توان گفت که عمده نظریات قاضی سعید در زمینه علم مبتنی بر تفسیری است که از آیت خدا دانستن نفس در جامعیت و کلیت ارائه می دهد. او علم نفس را نه حصولی می داند، نه حضوری و استفاده از تعبیر حضوری در مورد علم نفس را مجاز می شمرد و معتقد است که علم نفس، بصر عقل بر طبایع کلیه است، بدین ترتیب حاضر بودن اشیاء برای انسان به معنای ظاهر بودن آنها برای نفس عاقله است.

1398/7/19

ابن عربی و اجتماع نقیضین در عرصه خیال

ابن عربی در عبارات بسیاری از وقوع محالات عقلی در ساحت خیال سخن می گوید. این نوشتار با بررسی و تحلیل این مسئله از دیدگاه او، به بیان دو نظر در این باره می پردازد. نظر نخست با شواهدی از سخن ابن عربی مبتنی بر اختلاف فضاهای معرفتی و در نتیجه اختلاف موازین به کار گرفته شده در این ساحات، تقویت می شود. نظر دوم که مورد پذیرش این پژوهش است؛ مستند به عباراتی دیگر از ابن عربی است، تعریفی که او از محالات عقلی ارائه می دهد در بحث حاضر بسیار راه گشا بوده و فتح بابی جهت راه یابی به رأی صائب است. وی در پاره ای از عبارات، تحقق محال را به تصور محال معنا می کند و بدین ترتیب از وجود محال، وجود ذهنی و نه وجود خارجی آن را اراده می کند. غالب مثال هایی که برای اجتماع نقیضین و یا اجتماع ضدین ذکر می شود از نظر منطقی قابل مناقشه است. به علاوه که ابن عربی خود به صراحت از اختلاف جهات و حیثیات سخن می گوید. مطلب دیگر اینکه او حتی آن هنگام که کلامش ناظر به عرصه خیال است؛ در نظر ندارد که در این حوزه هم ووقوع محالات عقلی» را لحاظ کند و هم «عدم وقوع آن را»

1398/7/18

تحلیلی از عالم برزخ صعودی در وجودشناسی شیخ اشراق

براساس آموزه های دینی، عالم برزخ عالمی است میان عالم طبیعت و قیامت که انسان بعد از زندگی دنیوی تا فرا رسیدن قیامت، در آن عالم خواهد ماند. وجود چنین عالمی از دیدگاه شرع، ضروری است، علاوه بر این، در متون عرفانی و فلسفی وجود عالم برزخ به عنوان پیونددهنده و حد وسط عالم ماده و عالم معنا، شناخته شده است. براساس آثار شیخ اشراق، عالم برزخ در مرتبه ای از مراتب عالم مثال مقید و در قوس صعود جای دارد که صور خیالی آن عالم، معلول جهات فاعليت نفس انسانی است، مراد از برزخ شرعی نیز همین برزخ صعودی است که مرز مقدر معاد از آنجا شروع می شود. اما این فیلسوف گران قدر، برای سعادت و شقاوت پس از مرگ، به تحقق جسم در بعضی مراتب و عدم ضرورت آن در تمام مراتب، معتقد است. در این مقاله، نگاه شیخ اشراق به عالم برزخ و تبیین جایگاه نفوس پس از مرگ از دیدگاه آن حکیم با تأکید بر آیات و روایات مورد بررسی قرار خواهد گرفت.

1398/7/5

واقع گرایی غیر جزمی در فلسفه انتقادی پوپر

پوپر از علم شناسان و معرفت شناسان صاحب نام و فعّال قرن بیستم شمرده می شود. وی اساس معرفت شناسی خودش را بر روش انتقادی و ابطال بنا نهاده است و منکر فلسفه های اثباتی در معرفت شناسی است. او در عین اینکه مخالف هر گونه یقین و جزم در دستیابی به حقیقت است، خود را یک واقع گرا می داند و هر گونه نسبی گرایی و شک گرایی را طرد می کند. در این مقاله ضمن ارائه ی تصویری از این بُعد نظریه پوپر، به اختصار سعی شده موفّقیّت او را در توجیه ادّعای واقع گرایی به نقد و بررسی بگذارد. ادّعای مقاله این است که مبانی پوپر اجازه نمی دهد او ریشه های نسبی گرایی با شک گرایی را در نظریه خود بخشکاند.

1398/6/12

صفحه آرشیو

مذاهب اسلامی و راه تعیین امام

یکی از بحث های کلی امامت، راه تعیین امام است. در این مقاله، نویسنده به دو بحث عمده در این باره پرداخته است: 1. بیان عقیده فرقه های مختلف شیعه و سنی 2. دلائل شیعة امامیه برای عقیده خود. از میان شیعه، امامیه و کیسانیه و از اهل سنت، بکریه، تنها راه تعیین امام را نص می دانند؛ اما جارودیه، علاوه بر نص، دعوت را نیز از راه های انتخاب می دانند. عباسیه نیز وراثت را علاوه بر نص، راه دیگری شمرده اند. اباضیه، راه دیگری برای تعیین امام بیان می کنند و آن، شورا و اتفاق اهل حل و عقد است. راه بیعت و انتخاب، عقیدة همة کسانی است که به وجود نص، معتقد نیستند. شیعه امامیه، برای اثبات نظریه خود به این دلائل تمسک جسته است: 1. وجوب عصمت در امام و این که هیچ کس جز خدا، از آن آگاهی ندارد. 2. لزوم افضلیت امام در همة امور، حتی در تقرب به درگاه الهی که راه شناخت آن، وحی و نص شرعی است. 3. لزوم علم گسترده امام به همة مسائلی که در حوزة رهبری او است و تشخیص آن، تنها توسط افرادی ممکن است که به وسیلة وحی، از این ظرفیت علمی برخوردارند. 4. سیرة پیامبر در اهتمام به سرنوشت امت اسلامی 5. نامشروع بودن روش انتخاب، به دلیل عدم اتفاق همه مردم بر امامت یک نفر و عدم دلیل عقلی و شرعی بر جواز تصرف در امور همگان برای کسی که از طرف برخی انتخاب شده است. 6. امام، خلیفه پیامبر است، نه وکیل مردم؛ پس باید از طرف پیامبر تعیین شود. 7. اختلاف برانگیز بودن نظریه انتخاب و ضدیت آن با اهداف عقلی و شرعی امامت که از بین رفتن اختلاف و نزاع از جامعة اسلامی است.

1399/8/12

هستي از دریچه علوم انسانی سکولار و اسلامی

یکی از مهمترین مبانی که خواسته یا ناخواسته بر علوم مدرن تحمیل شده است، هستی شناسی ماتریالیستی است. علوم مدرن به گونه ای درباره هستی جهان و جان یا عالم و آدم سخن می گوید که گویا هستی برابر با ماده و مادیات است و ساحت تجرد در هستی معنا و وجود ندارد.

1399/7/8

علم اسلامی و سبک زندگی

نگرش ، به تولید علم اسلامی به صورت فرآیندی نگاه شده و تولید آن به جای تبعیت از منطق صفر و یک از مدل مرتبه ای تبعیت می کند . به این صورت که ما هر چه محیط خود را اسلامی تر کنیم ، علمی که تولید می شود اسلامی تر است و آنگاه همان علم در اسلامی تر کردن محیط پیرامون به ما کمکی مضاعف می کند و در نتیجه علمی اسلامی تر تولید می شود …..

1399/6/15

اسلام و مدرنیسم

این مقاله در سه بخش اصلی تنظیم شده است. در بخش اول که دارای دو بند است، در مورد اسلام به معنای عام و اسلام به معنای خاص بحث شده که در بند اول، اسلام به معنای عام، «تسلیم» در برابر خدا معرفی شده که شامل کسانی می‎شود که این حالت قلبی را داشته باشند؛ و در بخش دوم در مورد اسلام به معنای خاص، یعنی دین مبین اسلام که پیامبر آن، حضرت محمد (صلی الله علیه و آله و سلم) و کتاب آن قرآن است، بحث شده و به اختلاف مذاهب اسلامی و نیز اختلاف دیدگاه‎ها در قلمرو هر یک از مذاهب اشاره شده؛ مقصود از این بحث، آن است که نشان داده شود وقتی می‎گوییم «اسلام»، منظور، کدام اسلام و کدام مذهب اسلامی و کدام قرائت از مذاهب اسلامی است؟

1399/5/5

تاریخ مندی معرفت

این مقاله پس از تبیین موضوع، در سه جهت به بررسی و نقد تاریخ مندی معرفت پرداخته و در ضمن آن نیم نگاهی هم به دیدگاه اسلام و قرآن در این زمینه ها انداخته است: مبنای هستی شناختی تاریخ مندی معرفت؛ مبنای انسان شناختی تاریخ مندی معرفت؛ سیالیت معنای متن و تاریخ مندی معرفت. از نظر این نوشتار تاریخ مندی مطلق معرفت مردود، و مبانی گوناگون آن در هرمنوتیک فلسفی به طور جدی محل سؤال است؛ البته تاریخ مندی معرفت را اجمالاً می پذیرد؛ به این معنا که نه همه معرفت انسان ها تاریخ مند است و نه معرفت همه انسان ها؛ بلکه در نگاه صحیح، برخی از معرفت های برخی از انسان ها تاریخ مند است. قرآن نیز معرفت واقع را بماهو واقع، ممکن، بلکه واقع شده می داند و خبر از معارفی می دهد که انسان بدون تأثیرپذیری از شرایط تاریخی به حقیقت آنها پی برده و چنین معارفی برای همیشه پایا و ماندگار خواهد بود؛ ادله آن در این نوشتار آمده است.

1399/4/18

ماهیت شناسی وهابیت نوین

یكی از مهم ترین انگیزه های تحرك و تهاجم وهابیت در سطح منطقه و كشورهای اسلامی، ترس و وحشت آنان از گسترش فرهنگ برخاسته از انقلاب اسلامی، بیداری و خود آگاهی قرآن محور در میان جوانان و دانشمندان تحصیل كرده و استقبال آنان از این حركت اصیل و مذهب نورانی مطابق با سنت راستین و ناب محمدی(صلی الله علیه و آله و سلم ) است، كه با پی جوئی رفتار آنان می توان عمق وحشت آنان را از نفوذ بیداری و آگاهی مسلمانان امروز از اسلام واقعی و مكتب انقلاب اسلامی درك نمود. بدین ترتیب شاهد آن هستیم كه چگونه با جنایات شرربار خود كه با حمایت حاكمان غربی و حامیان پر عناد مذهبی آن، نام جهاد فی سبیل الله و اصلاح دینی به خود گرفته است تصرفات سیاسی خود را صبغه مذهبی داده و آن را مقدس جلوه می دهند.

1399/4/3

بررسی روشهای مطالعه جامعه شناسانه دین

درنوشتار حاضر تلاش شده است که روش های مختلف جامعه شناسی دین مورد بررسی قرار گیرد تا از این طریق آسیبهای را که مطالعه جامعه شناسانه از دین در پی دارد شناسایی و در نتیجه الگوئی از جامعه شناسی دین مطرح نماید تا از حیث روش فاقد مشکلاتی باشد که جامعه شناسی دین در وضعیت موجود با آن درگیر است؛ به همین منظور پس از طرح مسأله و بررسی ابعاد و سطوح مختلف دین، سه روش «اثباتی»، «تفسیری» و «انتقادی» مورد بحث قرار گرفته و پیش فرضهای اساسی آنها مشخص شده است. پس از آن ارتباط این روشها با جامعه شناسی دین و اینکه هرکدام چه سطح و یا بعد از دین را به عنوان موضوع جامعه شناسی دین بر می گزینند موشکافی شده که روش اثباتی بعد عینی، روش تفسیری بعد ذهنی و روش انتقادی هر دو بعد را به عنوان موضوع جامعه شناسی دین انتخاب مینماید. البته بررسی پیامدهای هریک و نقد شان نیز مغفول نمانده است.

1399/4/2

ارزیابی و سنجش اعمال انسان

خداوند بعد از نظارت بر اعمال و رفتار انسان ها، آنها را ارزیابی کرده و بر اساس آن پاداش یا کیفر میدهد. آیه ۳۱ سوره الرحمن بر این امر دلالت دارد: «ای جن و انس به زودی به حساب شما رسیدگی خواهیم کرد». و در آیه ۶۷ سوره انبیاء هم چنین آمده است: «ما ترازوهای عدل را در روز قیامت نصب می کنیم. از این رو به هیچ کس کمترین ستمی نمیشود و اگر به مقدار سنگینی یک دانه خردل (نیک یا بد) باشد ما آن را حاضر می کنیم و کافی است که ما حساب کننده باشیم». از امام صادق(علیه السلام) در مورد تفسیر آیه شریفه پرسیدند، حضرت فرمود: میزانها و معیارها، پیامبران و جانشینان آنان هستند. و در روایت دیگر چنین نقل شده است: «میزان و معیار، امیرمؤمنان علی (علیه السلام) و امامان که فرزندان ویند، هستند». در زیارت مطلقه امیرمؤمنان علی (علیه السلام) می گوییم: السلام على میزان الاعمال. آیات ذیل هم بر ارزیابی و سنجش اعمال دلالت دارند: «پس در آن روز هر کسی به قدر ذرهای کار نیک کرده (پاداش) آنرا خواهد دید و هرکس به قدر ذرهای کار زشت مرتکب شده آن هم به کیفرش خواهد رسید» . «پس آنانکه در آن میزان حق وزین و نیکوکار بودند، البته رستگار خواهند شد» «و آنانکه در میزان سبک وزن بودند (یعنی بی ایمان و بدعمل بوده اند) آنان کسانی هستند که چون به آیات و رسل خدا ستم کرده اند، در حقیقت بر خود زیان رسانده اند» .

1399/3/15

معیارهای پلورالیسم دینی نزد جان هیک

جان هیک برای نجات از نسبی گرایی به معیارهای اخلاقی، تجربی، انسجام درونی و پراگماتیستی تمسک جسته است؛ هر چند با طرح همه این معیارها، در نهایت نتیجه می گیرد که ارزیابی و رتبه بندی سنت های بزرگ دینی جهان ناممکن است. ولی به هر حال، این معیارها را ذکر می کند که به نظر نگارنده، علاوه بر ناسازگاری معیارها با مبنای معرفت شناختی هیک؛ یعنی تفکیک نومن از فنومن، انسجام گرایی، پراگماتیسم، معیار اخلاقی و تجربه دینی، نمی توانند معیار صحیحی برای تشخیص شناخت حقیقی از غیر حقیقی باشند، زیرا انسجام گرایی بر نظام دروغین منسجم نیز انطباق دارد. فایده عملی هم اعم از حقانیت و بطلان ادعاهاست. توضیح این که اگر انسجام گرایی، معیار صدق باشد؛ دو نظام منسجم، ولی ناسازگار هم باید صادق تلقی گردند؛ در حالی که چنین فرضی به اجتماع نقیضین می انجامد.

1399/2/25

فرقه وهابیت

هر چند ظهور جریان های فكری انحرافی، پدیده ی تازه ای نیست و تاریخ اسلامی از دهه ی آغازین خود و به دنبال فقدان رسول خدا (ص) تاكنون با آن دست به گریبان بوده است، اما احتمالاً می توان دو سده ی اخیر را دوران اوج گیری ظهور جریان های فكری انحرافی دانست؛ چرا كه بروز تحولات بنیادین در ساختار حاكمیتی جهان اسلام پس از قدرت یافتن تركان عثمانی و باز شدن پای استعمار غرب به كشورهای اسلامی از سده ی هجدهم میلادی با هدف سلطه بر منطقه و پاره ای عوامل سیاسی و اجتماعی دیگر، زمینه را برای اوج گیری این قبیل جریان ها در این برهه ی تاریخی، كاملاً فراهم ساخت.

1399/2/20

ظرفیت های دین برای پاسخ گویی به انتظارات بشر

دین شناسی و دین پژوهی مطابق با رویکردها، نیازها و چالش های نوظهوری که در عصر مدرنیته ایجاد شده است، از جمله ضرورت های اساسی می باشد که این پژوهش، با تاکید بر ظرفیت های دین برای پاسخ گویی به نیازهای بشر، مسئله دین پژوهی را مورد واکاوی قرار می دهد.

1399/1/28

آسیب شناسی دین پژوهی در عصر مدرنیته

دین مجموعه حقائق و ارزش هایی است که از طریق وحی یا الهام به ارمغان رسیده است ولی نکته مهمی که در این بین وجود دارد، نحوه تفسیر آموزه های دینی می باشد؛ بنابراین اصل دین به عنوان یک مقوله و امر ثابت تلقی می شود ولی دین پژوهی، امری متغیر می باشد که تحت تاثیر شرایط، زمان و مکان، تغییر می کند و دست خوش تحول می شود. این تغییرات گاهی مثبت بوده و به ارتقا اندیشه دینی کمک می کند و گاهی هم دین شناسی و دین پژوهی را با چالش هایی همراه کرده است که ضرورت واکاوی و تبیین آن را ایجاد می کند. این پژوهش، واکاوی برخی از آسیب ها و چالش های موجود در عرصه دین پژوهی را وجهه همت خود قرار می دهد.

1399/1/21

دین زدایی و سکولاریسم

سکولاریسم از یک کلمه لاتین می آید به معنای سکولو و سکولو به معنای دنیاست؛ یعنی رویکرد به دنیا به قیمت فراموش کردن خدا و آخرت.

1398/12/28

محتوای دین اعتقاد و عمل است

این که فکر کنیم که صراط مستقیم به عدد ادیان موجود، تعدد و تکثر دارد و انسانها به هر دینی بگروند، در صراط مستقیم گام نهاده اند، به ورطهای هولناک گرفتار شده ایم.

1398/12/19

تغییر پارادایم تفکر در ایران

به موجب همین عدم ارتقای گفتمان های نظری در جامعه ما تا سطح گفتمانی فلسفی (به معنای عام کلمه)، به خصوص در میان روشنفکران و اصحاب تئولوژی، و به جهت حاکمیت پارادایمهای تئولوژیک، ایدئولوژیک و سیاست زده است که تفکر فردید چندان مورد استقبال روشنفکران و اصحاب تئولوژی، قرار نگرفته است.

1398/12/17

ادیان ابتدایی

هنوز در گوشه و کنار جهان انسان ها و اقوام بدوی زندگی می کنند. بومیان استرالیا، قبایل افریقایی، قبایل سرخ پوست امریکا و اسکیموهای قطب شمال از این دسته اند. این مردمان با تمدن و فنّاوری دنیای جدید چندان آشنا نیستند و مانند انسان های ده ها قرن پیش و گاهی مانند انسان های ماقبل تاریخ، زندگی می کنند. سادگی و بساطت همه شئون زندگی این انسان ها را در برگرفته است. ایشان نه تنها برای امرار معاش خود از وسایل ابتدایی استفاده می کنند، بلکه به لحاظ فرهنگی و فکری نیز ساده و غیرپیچیده اند

1398/11/22

ساخت اجتماعی دین ورزیدن

بحث حاضر بنده شاید حاوی کوششی باشد برای اینکه در باب دین ورزی به مثابه واقعیت اجتماعی تأملی صورت بگیرد. آفاق فکری جدید بشر سبب شده است که تأملات بی سابقه ای در باب دین به میان بیاید. چگونه می شود در دنیای کنونی زیست ولی از آفاق فکری آن طفره رفت. حداقل چیزی که از دینداران و نهادهای دینی انتظار می رود این است که بدانند در این آفاق نوپدید فکری، دین ورزیدن محل چه نوع پرسش هایی قرار می گیرد و چگونه توضیح داده می شود. کسی که در این آفاق به سر می برد، حتی اگر هم بخواهد دین ورزی بکند، صور دین باوری و دینداری او با دنیای پیشین متفاوت خواهد بود. پس فهمیدنی است که در باب دین ورزی از این افق های جدید باید بحث بشود. عرایض بنده سه قسمت خواهد داشت. ابتدا طیفی از آفاق فکری جدید را مرور می کنم. این طیف، دربرگیرنده پدیدار شناسی، برساخت گرایی، پساساخت گرایی و نیز نوشتار شناسی است. در قسمت دوم خواهم کوشید در محدوده وقت عرض بکنم که دین ورزی از این آفاق چگونه قابل توضیح است و سرانجام در قسمت سوم، قدری بیشتر بیان خواهم کرد که چطور با تحول ساخت اجتماعی ذهن و زبان و زندگی مردم، دین ورزی آن ها نیز از حالی به حالی می شود.

1398/10/30

حواريون مسيحي و اهداف يهودي

به مبلغان انجيل، ايوانجليست گويند. قبل از جنگ جهاني دوم و انتشار دوره دوازده جلدي اصول مسيحيت با عنوان بنياد ها ، آنان به بنياد گرا معروف بودند. در سال 1951 با ايجاد بنيادي به نام اعضاي جهاني ايوانجيلي خود را به عنوان محافظه كاران مسيحي معرفي كردند و تا كنون ارتباط نزديكي ميان ديدگاه هاي محافظه كاران ايوانجليست با ايدئولوژي محافظه كاران سياسي آمريكا مشهود است. آنان با جديت تمام درباره عملي نمودن خواسته هاي مسيح و تحقق پيش گويي هاي انجيل تبليغ مي كنند و اعلام مي دارند، ظهور دوباره مسيح بسيار نزديك است و مسيحيان براي ظهور دوباره مسيح وظيفه دارند انجيل را در سراسر جهان تبليغ نمايند. ايوانجليست ها اعلام مي دارند كه آنان مي خواهند آمريكا را از سكولار اومانيسم نجات دهند و مي كوشند با كنار گذاشتن افراد سكولار از مسئوليت هاي حساس در جامعه، مسيحيان طرفدار اعتقادات افراطي ديني را جايگزين كنند. ايوانجليست ها راديو و تلويزيون را ابزاري معجزه آسا مي دانند كه در تحقق اهداف ديني، دستاوردهاي شگفت انگيزي داشته است. از اين رو با توسعه راديو و تلويزيون در آمريكا، آن ها برنامه هاي ديني خود را به طور بسيار گسترده اي از اين رسانه ها پخش مي كنند. اكنون در آمريكا بيش از 1550 ايستگاه راديويي و 350 ايستگاه تلويزيوني وجود دارد كه برنامه هاي مسيحي ـ ديني را در شبانه روز پخش مي كنند و هر هفته 14 ميليون نفر اين برنامه ها را تماشا مي كنند. شعار مبلغان انجيل در تلويزيون، شكل دادن افكار نوجوانان مي باشد، آن ها در تبليغ خود اظهار مي كنند كه مي خواهند اخلاق و معنويت را به كشور آمريكا و عزت را به خانواده هاي از هم پاشيده اين كشور باز گردانند . آن ها در تبليغات خود مردم را از دوران عذاب شديد به دست دجال مي ترسانند و اظهار مي كنند كه فقط «مسيحيان دوباره تولد يافته» نجات خواهند يافت. آن دسته از ايوانجليست ها، كه از طريق تلويزيون برنامه هاي تبليغي پخش مي كنند قلي ايوانجليست نام دارند.

1398/10/24

بررسی روشهای مطالعه جامعه شناسانه دین

1398/10/12

اندیشه‏ نظم نوین جهانی و فرهنگ‏

الگوی جامعه اطلاعاتی،بر اساس مادیت و مسایل‏ دنیوی پایه‏گذاری شده است اما مدل اجتماع اسلامی بر پایه‏ای مذهبی-سیاسی،اقتصادی-اجتماعی و سیستمی‏ فرهنگی مبتنی بر مسایل حقوقی و قانونی،استوار است. علما یعنی دانشمندان علوم مذهبی اسلامی،به ویژه‏ مجتهدین،با کارشناسان اطلاعاتی و طبقه روشنفکر جوامع مادی که اهداف اصلی آنان صرفا حول و حوش‏ مسایل اقتصادی،سیاسی و قانونی بوده و همچنین با طبقه کشیش مسیحیّت که فقط با مسایل دینی سرگرم‏ هستند،تفاوت بارزی دارند.علما یا دانشمندان اسلام را به عنوان مرجع تقلید می‏شناسند که فتاوی آنان در زمینه‏های سیاسی،قانونی،اقتصادی و فرهنگی صادر می‏گردد.

1398/10/2

تطبیق شاخص های اخلاق پروتستانی با آموزه های شیعه(2)

پژوهش حاضر، این مسأله را بررسی می کند که تفسیر ماکس وبر از اسلام، با حکم ویژه او درباره پروتستانتیسم ارتباط بسیار ضعیفی دارد. بر این اساس، پرسش علمی پژوهش حاضر این است که «اخلاق اقتصادی موجود در پروتستانتیسم (در چارچوب نظریه اخلاق پروتستانی وبر) تا چه اندازه با اخلاق اقتصادی مذهب شیعه قابل مقایسه است؟» از این جهت، روش پژوهش از نوع مقایسه ای بوده که دنبال یافتن وجوه تفاوت و تشابه این مذاهب در مقوله اخلاق اقتصادی است. بر این اساس، هفت شاخص از تز اخلاق پروتستانی وبر استخراج گردیده و به عنوان مبنای مقایسه اخلاق اقتصادی از آن استفاده شده است. یافته های این پژوهش، نشان می دهد که اخلاق اقتصادی در پروتستانتیسم و تشیع بر مبنای نظریه ماکس وبر، فاقد انطباقند.

1398/9/30

مطالعه تطبیقی اخلاق اقتصادی در مذاهب پروتستانتیسم و شیعه (1)

1398/9/27

مرگ و بقای نفس‏ نقد و بررسی دیدگاه ابن سینا،سهروردی و ملاصدرا

ابن سینا از طریق رابطة علّی و معلولی و نبود چنین رابطه‏ای بین نفس و بدن،بقای نفس پس از مرگ را به اثبات رسانده است.ملاصدرا از جهات گوناگون،دلیل او را در این باره ابطال نموده است.با این حال،می‏توان گفت،نظریة ابن سینا فی‏نفسه تأمل‏برانگیز است،تمام اشکالات ملاصدرا نیز قابل ملاحظه است.سهروردی رابطة نفس و بدن را یک امر اضافی و ضعیف‏ترین امر قلمداد کرده،می‏گوید:با مرگ و فساد بدن،تنها رابطة مزبور از بین می‏رود،امّا خود نفس برای همیشه باقی است و هیچ‏گاه نابود نمی‏گردد.بر اساس نظریة ملاصدرا ذات و حقیقت نفس همان نشئة طبیعی و مادّی آن است که با بدن متّحد بوده و با مرگ و نابودی بدن نابود می‏گردد،امّا نشئة تجرّد آن همواره باقی است.نه فساد بدن در فساد این نشئه تأثیر دارد و نه کلمة نفس بر آن اطلاق می‏شود

1398/9/25

صور جاودانگی

شاید بتوان جاودانگی را مهم ترین دغدغه بشر دانست، لذا کم تر کسی را می توان یافت که به این مسئله نیندیشد. توجه به تاریخ بشر نشان می دهد که او از دیرباز سودای جاودانه بودن را در ذهن خود می پرورانده است. با نگاه به کشفیّات باستان شناسان در باب انسان های ماقبل تاریخ و تمدن های یونان، بین النهرین، ایران، هند، چین، ژاپن، آفریقا و آمریکای جنوبی درمی یابیم که اعتقاد به جاودانگی در میان مردم این تمدن ها امری فراگیر بوده است (نک Ries )وجود اسم های مختلف برای اشاره به جاودانگی انسان در زبان های مختلف نشان دهنده این واقعیت است که در باب چگونگی جاودانگی بشر نظریات مختلفی وجود داشته است. کلمه هایی همچون (جاودانگی)، (زندگی پس از مرگ) و (بی مرگی) در زبان فارسی; (خلود)، (الیوم الآخِر)، (یوم القیامة)، (یوم الحشر)، (یوح البعث)، (یوم النّشور)، (یوم الحساب) و (معاد) در زبان عربی و (immortality)، (survival)، (resurrection)، (afterlife) و (life afterdeath) در زبان انگلیسی به چشم می خورند که حکایت از جاودانگی دارند

1398/9/18

تساهل در چارچوب لیبرالیسم

در لیبرالیسم حد تساهل و آزادی، با عباراتی نظیر آنچه گفته شد، یعنی حق مساوی دیگران، چارچوب قوانین و نهادهای قانونی بیان می شود. تساهل در چارچوب لیبرالیسم فردگرایی، آخرین توجیه برای آزادی و در نتیجه برای تساهل در چارچوب لیبرالیسم که آر. بلاستر آن را بنیادی ترین و مهم ترین آنها قلمداد کرده، مستقیما بر پایه فردگرایی استوار است و بر این نکته تأکید دارد که زندگی هر کس متعلق به خود اوست و از این رو هر کس حق دارد رفتار، اندیشه و باورهای خود را به میل خویش شکل دهد و این حق برای همه افراد جامعه یکسان است. البته مشروط به آنکه در استفاده از آن، حقوق مساوی دیگران را در نظر گیرد و پایمال نسازد. نتیجه پذیرش چنین حقی برای فرد آن است که وی بتواند و حق داشته باشد اعتقادات خود را برگزیند، در ابراز این عقاید برای عموم آزاد باشد و بتواند بر اساس آنها عمل کند، البته تا جایی که با حقوق دیگران و چارچوب قوانین و نهادهای قانونی موجود سازگار باشد. هیچ کس حق ندارد محدودیتی در استفاده از این حق برای دیگری ایجاد کند. همه چیز باید در خدمت فرد و منافع او باشد مگر در جایی که منافع یک فرد با منافع فرد یا افراد دیگر تزاحم پیدا کند.

1398/8/25

پرواز روح و چگونگی زندگی پس از مرگ از دیدگاه سهروردی

موضوع معاد یکی از اصول راسخ دین و از مهمترین مقولاتی است که افکار انسانها، بویژه پژوهشگران و اندیشمندان را بخود مشغول نموده است و با طرح آراء و اندیشه ها در خصوص معاد،مبحث تناسخ همراه و همگام گردیده است،بگونه ای که کمتر مکتب و دینی را می توان که ردّ پای موضوع تناسخ در آن دیده نشود البته هندوان به داشتن این عقیده مشهورند.(بیرونی،ص 83،تئودور،ص 761) سهروردی از جمله حکیمان اندیشمندی است که در آغاز کتاب حکمت الاشراق خود به طرح موضوع معاد پرداخته و پس از آن،بحث بقای نفس را مطرح نموده است.

1398/8/20

واکاوی دیدگاه های کلامی جدید در باب سرشت وحی نبوی،با تکیه بر مبانی حکمت متعالیه

تاکنون چند دیدگاه عمده در توصیف و تشریح وحی نبوی، مطرح گردیده است؛ بر اساس دیدگاه کلاسیک، وحی، نوعی انتقال حقایق و اطلاعات به پیامبر است که از زبان طبیعی استقلال دارد. مطابق رأیی دیگر، وحی، مجموعه ای از افعال گفتاری خدا و ناظر بر ارتباطی زبانی میان خدا و پیامبر است. برخی دیگر، سرشت وحی را تجربه ی دینی نبی می انگارند و بر نوعی شهود عرفانی و مواجهه ی پیامبر با خدا تأکید می کنند. گروهی نیز، پدیده ی وحی را ماحصل نبوغ فکری و قریحه ی پیامبر تلقی کرده اند. بر اساس مبانی حکمت متعالیه، همچون وحدت تشکیکی وجود و اتحاد عاقل و معقول، می توان چنین اذعان نمود که وحی نیز، مانند وجود، حقیقتی واحد و دارای مراتب مختلفی است که تمامی موجودات عالم، بر اساس مرتبه ی وجودی خویش، از این فیض الهی، بهره مند می گردند و با منشأ آن، اتحاد می یابند. برخی از دیدگاه های مطرح شده در این باب، اگرچه قابل نقد است، ولی می تواند به عنوان مقدمه ای برای دریافت وحی نبوی قلمداد گردد و برخی دیگر نیز به رغم اینکه از جهاتی نمی تواند قابل انطباق کامل با فرایند وحی باشد، اما می توان آن را در مورد برخی از مراتب وحی نبوی پذیرفت. بنابراین، میان اقسام وحی، جز از نظر مرتبه، تفاوتی نیست.

1398/8/10

نگرشی فلسفی-کلامی به مفهوم نیایش‏ دعا ، قضا و قدر

دعا در عرف اهل دین به معنای حاجت‏ بردن است به درگاه خداوند.دینداران‏ واقعی معتقدند که همه تقاضاها و نیازهای خود را باید به محضر پروردگار قادر ببرند و از غیر او هیچ مطلبند.اما در اینجا و درست همین نقطه گویا مشکلی‏ بروز می‏کند.اگر همه حوادث جهان و به‏ تبع آن همه آنچه بر آدمیان خواهد گذشت‏ در لوح محفوظ الهی ثبت و در قضای‏ لا یتخلف او معین شده است،دیگر دعا کردن چه چیزی را می‏تواند تغییر دهد؟و اصولا جایگاه دعای بندگان در قضا و قدر الهی کجا است؟مقاله حاضر عهده‏دار کاوش در اطراف پاسخ‏های مختلفی است‏ که به این پرسش داده شده است.

1398/7/23

ابن سینا و منطق فهم دین

منطق فهم دین، قواعد روشمندی است که رعایت آن قواعد، ذهن مفسر دینی، از خطا در فهم مصون شود. ضرورت چنین منطقی بر أهل اندیشه پوشیده نیست. ابن سینا یکی از صاحب نظران در این خصوص است. مسئله این مطالعه «ابن سينا و منطق فهم دین» است. این مطالعه بنیادی، تاریخی، تحلیلی و مسئله محور است به روش کتابخانه ای از منابع معتبر است. یافته های این مطالعه، عدم همخوانی دریافت های علمی فلسفی ابن سینا با متون دینی است که سبب شده تا او ناهماهنگی بین گزاره های عقلانی و گزاره های وحیانی را تشخیص دهد. پیامبر، انسان متنحصر به فرد در حدس، خیال و عقل بوده است و بخش زیادی از دریافت های او از حقایق، با سطح فهم عمومی هماهنگ نبوده است. ارانه عریان یافته ها هم، نه ممکن و نه مفید بوده است و از همین رو، او آن را به زبان رمز، تشبیه و تمثیل در اختیار مردم قرار داد تا با حداقلی از سعادت عقلانی و انسانی آشنا شوند. به نظر ابن سینا فهم حقیقت معنای متون تنها با وجودشناسی ممکن است. وجودشناسی، مفتر را قادر می سازد تا با مؤلف متن و مقصود مؤلف از متن آشنا شود و بتواند متن را رمزگشایی کند. او خود چنین کرده و همین سبب نقدهای جدی به او شده است.

1398/7/19

بررسی نحوه اسناد گزاره های دینی و نقش آن در تعارض علم و دین (با رویکرد به دیدگاه امام محمد غزّالی

تعارض علم و دین از چالش های اساسی فرا روی عالمان دینی از گذشته تا کنون بوده و هست. آنان همواره در پی تبیین سازش میان این دو مقوله بوده اند. از جمله امام محمد غزالی تلاش های فراوانی در این زمینه انجام داده است و از تآویل،در جهت حل تعارض علم و دین بهره برده است. در مقاله ی حاضر، نخست به راهکارهای عمده ی در مسأله تعارض علم و دین اشاره شده است و پس از آن دیدگاه غزالی در این خصوص، تبیین گردیده و در ادامه به نگرش نوینی که بر گرفته از رأی غزالی است، اشاره می شود. این رویکرد، راه رهایی از مشکل تعارض علم و دین را در تصحیح نگرش ما به گزاره های علمی و دینی می داند. طبق این نظر گزاره های علمی، گزاره های ظنی هستند، نه قطعی. و معرفت حاصله از گزاره های دینی نیز غالبا معرفتی ظنی بوده،نه یقینی، از این رو،دلیلی بر ترجیح یکی از گزاره بر دیگری وجود ندارد و باید تعارض را به حال خود واگذاشت و از این طریق، هیچ چالشی برای دین به وجود نمی آید، زیرا فهم ما از گزاره های دینی، فهمی ظنی است و اسناد معنای درک شده، به شارع،اسنادی ظنی می باشد. بنابراین گزاره های علمی ولو قطعی باشند،توانایی ابطال و تکذیب گزاره های دینی را نخواهند داشت، زیرا نهایتا تعارض علوم بشری با نوعی فهم از دین است که انتساب قطعی به دین و شارع ندارد.

1398/7/5

صفحه آرشیو

پروتکل های اخلاقی و دینی در مبارزه با کروناویروس

یکی از کاستی ها و چالش های در میان مردم جهان نادیده گرفتن جایگاه و نقش پروتکل های اخلاقی و دینی در مبارزه با کووید 19 است. موضوع بسیار مهمی که اگر به خوبی در میان جوامع انسانی مورد توجه قرار می گرفت، می شد با کمک آن عوارض و تبعات این آزمایش بزرگ را با موفقیت پشت سر گذاشت.

1399/8/19

سیره اخلاقی ابا عبدالله الحسین (علیه السلام)

امام حسین (علیه السلام) یک نعمت بزرگی است که باعث بیدار شدن وجدان های غبار گرفته می شود. اسم امام مانند گوهر تابناکی است که عالم را روشن کرده و کسانی که خواهان حق هستند را تقویت می کند و به سمت موفقیت می کشاند. زندگی امام درس های دارد که مجال نیست به تمام آنها بپردازیم ما به اندازه ظرفیت و درک خود، از این اقیانوس بیکران بهره برداری می کنیم. این نوشتار می خواهد به سیره امام حسین(علیه السلام) بپردازد.

1399/7/18

تهذیب اخلاق

تهذیب و ادب کردن نفس، یکی از مباحث مهم اخلاق واز ارکان اساسی سیر و سلوک به شمار می آید. در نظام تربیتی اسلام، تنها با خودسازی و تهذیب نفس است که آدمی می تواند از مرز حیوانیت برهد و خود را به مقام والا و پرارج انسانیت برساند. عروج به این مقام با اهمیت، نهفته در کمالی است که در پرتو زدودن غبار اغیار از لوح دل و تجلّی انوار در کانون پرفروغ سرّ حاصل می آید.

1399/6/21

زرنگی مؤمن در معیشت

زرنگی مؤمن در به دست آوردن رزق و روزی آن است که آن را به دست خدا بداند و بدون آن که از خدا فقر بخواهد یا کارهایی که موجب فقر می شوند را مرتکب شود رزق به اندازه و خوش گوار را طلب کند تا هم در دنیا با آسایش و آرامش زندگی کند و هم سعادت آخرت خود را تضمین نماید.

1399/6/1

توبه واقعی

در کتاب پندهای حكیمانه علامه حسن زاده آملى به نقل از كتاب شریف و گرانسنگ اصول کافی، از ابن وهب نقل شده است كه مى‎گوید

1399/5/15

تفکر و نقش آن در تکامل انسان

از منظر دین وقتی تفکر، قرار است ما را به خدا برساند و در سیر تکاملی ما تأثیر داشته باشد و همچنین گستره آن به پهنای تمام شئونات زندگی انسان است، باید تفکر را یک عمل عبادی بسیار مهم بدانیم که مانند اعمال عبادی دیگر برای آن وقت اختصاص دهیم. وقتی صحبت از دنیای مدرن پیش می آید همه از پیشرفت های موجود در این دنیا صحبت می کنند که از هر عصر این پیشرفت ها سریع تر و شگفت انگیز تر است. بسیاری اعتقاد دارند که این عصر، عصر اطلاعات است؛ دورانی که حاکمیت برای فضای مجازی، شبکه های اجتماعی و پیام رسان حاکمیتی بلامنازع است. در ساعات زیادی از شبانه روز مردم درگیر پیام ها و محتواهای ریخته شده در این فضا هستند و با حرص و ولع آن را دنبال می نمایند تا بدان جا که هر کس در این فضا حضور نداشته باشد خود را بی سواد و بی اطلاع از پیشرفت های موجود در دنیا قلمداد می کند.

1399/4/25

اصول و تکنیک های اخلاق مداری به سبک امام سجاد(ع)

صحیفه سجادیه یکی از بهترین و زیباترین کتب دینی و مذهبی است که هر چند در قالب دعا و نیایش در اختیار انسان ها قرار گرفته است، ولی با این وجود، دارای سبکی متفاوت در ارائه معارف توحیدی و تکنیک های اخلاقی و اصول درست زیستن می باشد، که باید آن طور که شایسته و سزاوار است جایگاه ممتاز خود را در میان خانواده ها پیدا نماید، هر چند پرداختن به معارف غنی و ارزشمند این کتاب ارزشمند کار ساده ای نیست، ولی با این وجود سعی داریم با فهم ناقص و کوتاه خود خوشه ای از خرمن معارف این کتاب ارزشمند را بچینیم و مورد استفاده قرار دهیم.

1399/3/25

نقش رأفت و احسان در جامعه و ارزش زیباشناختی

نباید پنداشت که رأفت و احسان، ارزشی محدود به خود مسلمانان است و تنها در میان آنان جریان می یابد. هم عدل و هم احسان، دو ارزش اجتماعی عام است که حیات اجتماعی، قائم به آنها نگریسته می شود. رأفت و احسان، نقش خاصی را در جامعه و روابط انسانی ایفا می کند. با اینکه عدالت با منطق حسابگرانه و دقیق خود، بنیاد جامعه و روابط اجتماعی را استوار می سازد، اما چنان نیست که بتواند بنای رفیع آن را تا انتها با همین منطق بسازد و بدون نقص به اتمام برساند. از این روست که رأفت و احسان جایگاه خاصی در مبانی ارزشی می یابد.

1399/2/29

نقش طبیعت در تعلیم و تربیت

گذشته از جنبه ابزاری طبیعت، نکته مهم این است که طبیعت محدود به جنبه ابزاری نیست بلکه جنبه ای نمادین نیز دارد. در دیدگاه اسلام، طبیعت و به ویژه زمین از یک حیث، چون مجموعه وسایل و امکاناتی برای زندگی آدمی است. از این جهت می توان گفت که طبیعت ارزش ابزاری دارد و اشیاء طبیعی به منزله وسایلی در اختیار آدمی یا هماهنگ با او و زندگی اوست.

1399/1/30

خوش اخلاقی در اسلام

گشاده رویی، از بارزترین صفات رسول خدا (صلی الله علیه و اله و سلم) بود که سهمی عمده در جذب مردم به اسلام و شیفتگی آنان به شخص پیامبر داشت.

1398/12/28

تواضع و فروتنی از زیبایی های رفتاری در اسلام

یکی از معیارهای انتخاب پیامبران برای رسالت الهی، داشتن روحیه تواضع بوده است

1398/12/20

جوانمردی و مردانگی

نظام مردانگی، تحمل لغزش های برادران و رسیدگی شایسته به همسایگان. تاریخ اسلام، مکتب خانه درس فتوت و تابلویی است که چشم دل هر مسلمان و انسان آزاده ای را به سوی خود جذب می کند. برخورد جوانمردانه، نشان دادن نوعی «مناعت طبع»، «بلندهمتی»، «همنوایی» و «روحیه بالا» است که دیگران را هم تحت تأثیر قرار می دهد.

1398/12/16

سبک زندگی از واژه ای ژورنالیستی تا اصطلاحی علمی

امروزه از مجرای بسیاری از رسانه های صوتی، تصویری و نوشتاری با مفهوم سبک زندگی روبرو می شویم. مفهومی در حوزه علوم اجتماعی که مناقشه بر سر آن بسیار است و گاهی نیز تصویری مبهم از آن بر ذهن مخاطب نقش می بندد. در این نوشتار سعی بر آن داریم به کندوکاو این مفهوم و نظریه های مرتبط با آن بپردازیم.

1398/11/3

تکنیک های تربیتی در خطبه فدکیه

فرازهای گوهر بار خطبه فدکیه ارزشمند مجموعه ی شگفت انگیزی از انواع تربیت را در خود جا داده است، ابعاد مختلف تربیتی خطبه فدکیه عبارتند از: 1-تربیت اخلاقی، 2-تربیت اعتقادی و دینی، 3-تربیت اجتماعی، 4-تربیت ولایی، سیاسی و بصیرتی. تکنیک های تربیتی در خطبه فدکیه سبک زندگی بی بدیل فاطمی جلوه های عرشی از زندگی توحیدی را به منصه ظهور رسانیده است، سبک زندگی موحدانه ای که، نه فقط در حوزه اخلاق و عبودیت فردی بلکه در جلوه های مختلف زندگی اجتماعی، سیاسی، فرهنگی و دینی ظهور و بروز کرده است، به راستی اگر جویای اسوه ای نمونه در سبک زندگی موحدانه باشیم، یکی از بهترین و با ارزش ترین آنها را می توان در سیره و منش فاطمه زهرا(سلام الله علیها) و همچنین سخنان گوهر بار ایشان پیدا کرد.

1398/10/30

اخلاق در اسلام

در میان مکاتیب الهی، دین اسلام بر اهمیت مسائل اخلاقی تاکید بیشتری دارد، این دین با بیان تشویق ها و تنذیرها، ثواب برجسته متخلّقین به اخلاق الله را بیان می دارد و عقاب در راه ماندگان و واپس گرایان و متخلّفین را مطرح نموده و بدین سان در تمام آنات و لحظات حیات، انسان را با بیم ها و نویدها از غفلت و رکود باز می دارد

1398/9/30

فلسفه اخلاق

فلسفه اخلاق عهده دار تحقیق درباره مبادی علم اخلاق است. در علم اخلاق، گفته می شود که چه کاری خوب و چه کاری بد است؛ اما در فلسفه اخلاق، گفته می شود که خوب و بد ریشه در کجا دارد و ملاک تقسیم کارها به خوب و بد چیست و چرا کاری خوب و کار دیگری بد دانسته می شود.

1398/9/27

اخلاق و موعظه در تفسیر قرآن

تفسیر القرآن الکریم، معروف به تفسیر حاج آقا مصطفی و در چهار جلد به زبان عربی نگاشته شده و محصول یکی از تلاش های طولانی مفسر است اخلاق و موعظه در تفسیر قرآن شهید سید مصطفی خمینی در تفسیر قرآن رسالت قرآن را که همانا هدایت انسانها است از یاد نبرده و در ذیل همه آیات به موعظه و نصیحت متناسب با آن پرداخته است. به نظر می رسد که به عقیده وی تفسیر اگر بخواهد قرآن را به درستی بشناساند، لازم است هدایت اجمالی قرآن را تفصیل داده و خود کتابی هدایتگر باشد. به این دلیل وی در پی معارفی که از آیات به دست می آورد. آنچه را در اخلاق و رفتار بشر می تواند مؤثر باشد، انتخاب کرده و با شرح و بسط بیشتری - با آگاه کردن خواننده نسبت به آن معارف و ارتباط آن با رفتار فردی و اجتماعی – به تربیت و هدایت می پردازد به این ترتیب، به دنبال آیات مربوط به منافقین، به تذکرات لازم درباره خودداری از نفاق و خصلتهای منافقین و به دنبال آیه مربوط به سجده ملائکه به مقامات انسان و لزوم حفظ و رسیدن به غایت بشری اشاره می کند. وی در این قسمت از ادعیه پر مضمون ائمه اطهار علیهم السلام استفاده بسیار کرده است. نیز تفسیر القرآن الکریم. تفسیر القرآن الکریم، اثر سید مصطفی خمینی (۱۳۶۹–۱۳۹۷ق) فرزند رشید امام خمینی بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران. این تفسیر معروف به تفسیر حاج آقا مصطفی و در چهار جلد به زبان عربی نگاشته شده و محصول یکی از تلاش های طولانی مفسر است که با مرگ غیر مترقبه ایشان ناتمام ماند و نتوانست جز تفسیر سوره حمد و ۲۵ آیه از سوره بقره را تفسیر کند.

1398/9/25

اهمیت اخلاق در اسلام

کتاب الهی بر پایه هدایت، بشر به کمالات معنوی و صفات الهی نهاده شده است و از این رو می بایست به پیام های معنوی آیات روی کرد و با گوش جان شنید و به آن دل سپرد. اهمیت اخلاق در اسلام تزکیه نفس یا رشد و کمال باطنی و سیر و سلوک انسانی به سوی خداوند از مطالبی است که خداوند بزرگ بعثت انبیا و نزول کتب آسمانی و به ویژه قرآن کریم را به آن خاطر قرار داده است.

1398/9/18

نگاهی به اخلاق اسلامی

در طول تاریخ ، انسان هیچ گاه مانند زمان ما نیازمند به یک نهضت اخلاقی نبوده است ، زیرا در گذشته، بشر به این سطح از دانش دسترسی نداشت و بیشتر ضوابط مذهبی ، بر روابط فرد و اجتماع حاکم بود؛ امّا امروزه پیشرفت علم ، انسان را بر بسیاری از نیروهای طبیعت مسلّط کرده و همچنین او را از سلاح های تخریبی با قدرت فوق تصور، برخوردار نموده است و با تضاد موجود بین قدرت ها ، تنها جرقه ای برای تکرار جنگ های هستی سوز جهانی، کافی است. وضع خطرناک موجود تا حدودی مولود افکار عده ای از دانشمندان چند قرن اخیر است که گمان داشتند علم به تنهایی، گره گشای همه مشکلات بشریت است

1398/8/20

آشنایی با شیوه های تربیت دینی

در آموزش دینی شیوه ها و فنونی برای تربیت مطرح است که اهم آنها عبارت اند از بحث کردن در مورد جهان و طبیعت و آفاق و انفس، دادن تذکر در موارد ضروری، توجه دادن به خود و ابعاد وجود ی خود ، واداشتن به تفکر و تدبر در امور، تعقل و استدلال

1398/8/10

نگاهی بر مبانی و آموزه های اخلاق مسیحیت

نظریه پردازان حوزه ی اخلاق نظام های اخلاقی را با توجه به تأثیراتی که در حوزه ی اخلاق فردی و اجتماعی دارند نقد می کنند. از جمله ی این نظام ها آموزه های اخلاقی مسیحیت است. آموزه هایی چون: اعتقاد به خداوند و ارتباط او با طبیعت و انسان ها، عقاید خاص درباره ی شخصیت و رسالت حضرت مسیح و نظریه هایی در مورد گناه و عمق گسترده ی آن، که همگی اثرات زیادی بر اخلاق مسیحیت گذاشته اند. از آنجا که درک صحیح نقدهای وارد به اخلاق مسیحیت در گرو فهم درست آموزه ها و مبانی این نظام اخلاقی است، هدف عمده ی این پژوهش به تحلیل و بررسی اخلاق مسیحیت با توجه به کتاب مقدس اختصاص دارد. از این رهگذر اخلاق مسیحیت را در دو بخش آموزه ها و مبانی بررسی می کنیم.

1398/7/5

سیره اخلاقی امام حسین (علیه السلام) در برخورد با خانواده (بخش اول)

خداوند متعال، رسول خدا(ص) و اهل بیت(ع) او را برای اهل عالم، به ویژه پیروانشان، به عنوان الگو آفریده است. مسلمانان جهان وظیفه دارند در تمام شئونات زندگی اعم از فردی، اجتماعی، سیاسی، اخلاقی و غیره به آنان اقتدا نمایند. یکی از نکات قابل توجّه در سیره پیشوایان معصوم(ع) نحوه رفتار آنان با خانواده است. در این نوشتار مختصر برآنیم تا با مراجعه در منابع تاریخی به گوشه هایی از سیره اخلاقی امام حسین(ع) در خانواده بپردازیم؛ هر چند به خاطر طبیعت موضوع و نیز شرایط اجتماعی، حجم شواهد و مواردِ بر جای مانده در تاریخ، در این خصوص فراوان نیست؛ همین اندک نیز بسیار ارزشمند و گویاست. احترام به همسر

1398/6/5

تربیت دینی و آثار آن در آینده فرزندان و چشم انداز بلندمدت جامعه

انسان وقتی چیزی را با چشم می بیند تاثیر آن بیشتر از آن مطلبی است که با گوش شنیده است. این تفاوت هم از جهت درک مطلب است و هم از جهت تاثیرگذاری. عامل به خیر بودن پدر و مادر بهترین روش تربیتی فرزندان

1398/5/26

بنیاد اخلاق از نگاه قرآن

پیشینه علم اخلاق، و سنجش ارزش رفتارهای آدمیان در حوزه انسان شناسی، همچون شناخت هستی، تاریخچه ای کهن دارد. اندیشمندان و پژوهشگران در معیار و میزان ارزش رفتارهای اخلاقی انسان، نظریه ها و فلسفه های مختلفی را ارائه کرده اند. آنان معرفت، فضیلت، عدالت، منعفت، لذت و ... را معیار و ملاک های ارزیابی خوب و بد رفتارهای اخلاقی دانسته اند. در این میان، ادیان آسمانی نیز، براساس تعریفی که از جهان و انسان داشته اند، ملاک و میزان خوب و بد رفتارهای اخلاقی انسان را الهی دانسته اند. در این پژوهش با اشاره به نظریه ها و فلسفه های موجود، به تبیین بنیاد في اخلاق در قرآن پرداخته، میزان ارزش فعل اخلاقی را از نگاه قرآن، به اندازه انعکاس، بازتاب و تعین اخلاق الهی دانسته است، از این رو تمام گزاره های قرآن را به هم پیوسته و ناظر به هم، در یک شبکه بسیار پیچیده و منسجم می شناسد و فلسفه اخلاق را در قرآن، بر نظام توحید استوار می سازد.

1398/5/23

همسران سالک

طبق آنچه که از آیات و روایات به دست ما رسیده است همسران موفق زنان و مردانی هستند که یکدیگر را در مسیر بندگی یاری می دهند و هر دو در کنارهم، برای رسیدن به هدف والای آفرینش و دستیابی به مقامات بلند عبادی و سلوکی تلاش می کنند.در این نوشتار برآنیم تا به بررسی ویژگی معنوی زندگی آنها اشاره نماییم:

1398/5/17

اخلاص، مناط اصلی بین دین و اخلاق

ایصال نفس به امر نامتناهی که سرچشمه حقیقی اوست، در گرو انجام آیین مند تکلیف از سر حکمت است. این امر در سه ساحت انضباط پیشه وری، گذر پیروزمندانه و مؤدبانه از موقعیت اخلاقی و انجام منسک دینی، ظهور می یابد. زمانی که نفس، با پذیرش مشقت و ریاضت موفق می شود، استعدادهای خود را فعلیت بخشد، نور نهفته خود را آشکار ساخته است که سند ربانیت اوست. با و جود این، نور الهی نفس، به تحقق نمی پیوندد مگر آنکه فرد مكلف، به هنگام التزام خویش به انجام اعمال خاضه، بر شرط اخلاص مراقبت داشته باشد و از آن تخطی نورزد. به عبارت دیگر، خالصانه انجام دادن کارها، در هر سه ساحت نامبرده، عین تجلی نور ناظمة نفس است. شرط اخلاص، هم در ادای مناسک دینی حضور دارد و هم در آداب اخلاقی. بنابراین، اخلاص، در درجه اول، متعلق به خود نفس است و به نحوه عملکرد فاعلی بستگی دارد که ملتزم به ادای تکالیف است.

1398/5/17

درباره عادت به اعمال عبادی

در این مقاله به موضوع عادت به نماز و روایاتی در این باب می پردازیم، همراه ما باشید.

1398/5/8

اخلاق دینی و اخلاق سکولار

طرفداران اخلاق دینی ارزش حقیقی و کمال نهائی انسان را در قرب الهی و تشبه به خداوند می دانند که در سایه ی تجربه ی زندگی معنوی و رفتارهای اخلاق دینی سبب می آید، البته در اخلاق دینی، رفاه و آسایش دنیوی انسان، از یاد نرفته و دنیا ناشایسته تعریف و توصیف نشده گرچه وابستگی به دین و دنیازدگی و غفلت از آخرت و ساحت معنایی و حقیقی انسان مذموم شمرده شده است. از نگاه دین شناسان در خصوص اخلاق دینی این اختلاف وجود دارد که با دینی بودن اخلاق ناظر به امر الهی است چنانچه اشاعره بر این اعتقادند و یا آن که در حوزهی دین نیز نظام اخلاقی بر اساس حسن و قبح ذاتی و عقلی تفسیر شده است. طرفداران اخلاق سكولار بر این باورند که اخلاق دینی وظیفه گرا و تکلیف مدار است و حقوق بشر را نادیده می گیرد؛ از این رو معتقدند اخلاق باید از ساحت دین بیرون باشد و ارزش ها و قواعد اخلاقی برمبنای اصول انسانی و زندگی دینوی و رفاه عمومی تعریف و تعیین گردد. در این مقاله پس از طرح و تبیین مسأله، مبانی و دلایل دو رویکرد اخلاق دینی و اخلاق سکولار تحلیل شده و با نقد و بررسی ادعاهای طرفداران اخلاق سكولار، پیامدهای آن یاد آور شده است.

1398/5/4

مبانی زهد از دیدگاه امام خمینی

شناخت مبانی زهد در تفسیر و تبیین آن تاثیر گذار است. خطا در تفسیر این مبانی موجب بروز افراط یا تفریط شده، و آسیب های فردی و اجتماعی را به دنبال دارد. از این رو برای تعریف صحیح و معتدل از «زهد» باید ابتدا مبانی آن را ارائه کرد. در این مقاله بر مبنای دیدگاه امام خمینی در نگاه به دنیا، مغایرت معنای «زهد» با «رهبانیت» و «اصالت عمل در دنیا» برای رسیدن به سعادت اخروی روشن می گردد و با معرفی «انسان» به عنوان موجودی دارای دو حیثیت ملکی و ملکوتی معنایی اعتدالی از زهد ارائه می شود، سپس با تبیین چیستی فطرت در انسان، زهد حقیقی کمال انقطاع از غیر حق به سوی حق دانسته شده است؛ مراتب زهد از مصادیق تشکیکی آن به حساب می آید. افزون بر آن با ارائه نگاه جامع به هویت اجتماعی انسان در کنار ماهیت فردی او، تحصیل زهد حتی در حوزه عرفان را در گرو محبت خلق و حضور در اجتماع برای تحقق هویت جمعی و تعامل اجتماعی دانسته میشود.

1398/5/2

ضرورت نگهداری از زبان

به خاطر بی اعتنایی به زشتی گناهان فراوان زبان، قبح آنها از بین می رود و این یکی از بزرگترین خطرات مربوط به گناهان زبان است

1398/4/29

صفحه آرشیو

تمایزات امامت حضرت مهدی علیه السلام

دوران امامت حضرت مهدی عجّل الله تعالی فرجه به خصوص زمان غیبت ایشان قابل مقایسه با دوران هیچ یک از ائمه معصومین و حتی انبیاء الهی نیست. حضرت در چنین دوران ویژه ای یارانی را می طلبد که به همان نسبت، متمایز و ویژه باشند. پس، باید برای یاری آن حضرت بیش از گذشتگان بکوشیم.

1399/8/26

نگاهی مختصر به خروج سفیانی

خروج سفیانی از فتنه های بزرگ است و بلای او از همه شدیدتر و اخبار درباره ی او از همه بیشتر است. در چند حدیث او را از علایم حتمی و حتمی العلامه و حتمّی الوقوع شمرده است و چنان که در گذشته بیان شده او و یمانی و خراسانی در یک سال، و یک ماه و یک روز خروج خواهند کرد.

1399/7/15

آیا علمای شیعه در مورد رجعت اتفاق نظر دارند؟

بی تردید شیعه به رجعت اعتقاد دارد؛ زیرا همه دانشمندان بزرگ این مکتب، اعتقاد به رجعت را از ویژگی های پیروان امامان معصوم بر شمرده اند، تا بدانجا که پیروی از مذهب تشیع و اعتقاد به رجعت متلازم یکدیگر بوده و برخی از یاران و پرورش یافتگان مکتب اهل بیت با همین صفت معرفی شده و خرده گیران بر شیعه نیز همین اعتقاد را وسیله نکوهش و مخالفت خویش قرار داده اند.

1399/6/21

جریان انحرافی احمد الحسن و تکفیر شیعیان

در حالی که اهل بیت پیامبر(صلّی اللّه علیه و اله) توجه ما را به فقها و علمای جامع الشرایط جلب می کنند؛ جریان افراطی، تکفیری احمد الحسن تلاش می کند، این شاخص های بسیار مهم و کلیدی مذهب شیعی را با چالش و تخریب جدّی مواجه کرده و آنها را از معادلات دینی و مذهبی و فکری جامعه اسلامی کنار بگذارند.

1399/5/20

انتظار ؛ رها کردن کار و واگذاری آن به دیگران نیست

اندیشه ظهور مهدی به شیعیان اختصاص ندارد. این عقیده در کتب روایی همه مذاهب اسلامی یافت می شود. صد ها و هزاران روایت دلالت بر این دارند و ثابت می کنند که پیامبر اکرم (صلی الله و علیه وآله) فرمودند: «اگر از دنیا تنها یک روز باقی مانده باشد، خداوند آن روز را طولانی می گرداند، چندان که مردی از اهل بیت من، هم نام و هم کنیه من، ظهور کند و زمینِ پر از ظلم و بیداد را از عدل و قسط پر کند.» این حدیث در همه مذاهب اسلامی متوا تر است.

1399/4/30

حکومت حضرت مهدی(علیه السلام) و عدالت

ظهور و قيام جهانی حضرت مهدی(عليه السلام) به راستی آخرين پرده از مبارزات پيوسته اهل حق و باطل است؛ که اين بار همه پيروزی از آن حق است.مهم ترين هدف برپايي حکومت واحد جهاني مهدوي، گسترش يکتاپرستي بر همه گيتي و ميان همه انسان ها است. و در پديدآوردن اين ويژگي يگانه راه اجراي فراگير عدالت فردي و اجتماعي در جامعه است. روايات فراواني پرشدن زمين از عدالت را به عنوان محوري ترين سازوکار براي رسيدن به آن هدف مقدس ياد کرده اند.به گونه اي که مي توان گفت جمله « يملأ الأرضَ قسطاً و عدلا کما ملئت ظلماً و جوراً» که در احاديث فراواني ذکر شده، هم تواتر لفظي دارد و هم تواتر معنوي. انبوه رواياتي که هم در منابع شيعه و هم اهل سنت آمده مي تواند ارزش و چگونگي اين عدالت گستري را بيش تر بنماياند. اگر چه در بحث عدالت بيش از هر چيز عدالت اقتصادي به ذهن مي رسد، ولی به نظر مي رسد گستره عدالت بسيار فراتر از امور اقتصادي است و همه عرصه هاي زندگي را زير پوشش خود مي گيرد. در اين متن تلاش مي شود تا به اندازه ممکن به اين بحث اساسي اشاره شود و البته چون برخي بحث هاي ديگر همچنان نيازمند بررسي هاي گسترده تر و ژرف تر است.

1399/3/30

اکسیر امید در اندیشه مهدویت

در واقع امیدواری به آینده ای روشن یکی از لوازم و ارکان مهم سبک زندگی مهدوی است، امیدی که باعث شد یعقوب را سالیان سال به امید وصال فرزند محبوبش چشم به راه نگه دارد، در واقع این شاخص مهم با مبانی و معارف توحیدی گره خورده است به طوری که هر گونه واپس گرایی از آن در تضاد جدی با سبک زندگی موحدانه ترجمه شده است.

1399/2/29

مسئولیت و مأموریت زنان در جامعه منتظر

در واقع باید اعتراف کرد اگر جامعه زنان را از حرکت های فرهنگی و اجتماعی حذف کنیم، چه بسا آن حرکت به نتیجه مطلوب و اهداف مورد نظر دست نیابد. از ابتدای شکل گیری آیین مقدس اسلامی شاهد حضور بی بدیل ارزشمند زنانی نمونه همچون حضرت خدیجه کبری(سلام الله علیها) در کنار رسول(صلی الله علیه و اله) بودیم، در آخر زمان و زمان ظهور ولی عصر(عجل الله تعالی فرجه الشریف) نیز شاهد یارانی از جنس زنان در کنار یاران امام زمان هستیم.

1399/1/30

راهکارهایی برای گسترش فرهنگ مهدوی

حساسیتها و ظرافتهای فرهنگ مهدوی، از یک سو، و آسیبهایی که ممکن است در این میان از سوی دشمنان دانا یا دوستان نادان متوجه این فرهنگ شود، از سوی دیگر، ضرورت توجه به رسالتها و وظایف مبلغان و مروّجان فرهنگ مهدوی را دو چندان ساخته است.

1398/12/28

بررسی نقش دعا در فرهنگ انتظار

یکی از وظایف شیعه در دوران غیبت امام زمان(عج)، «دعا برای ظهور» است. این کار علاوه بر اینکه پیوند منتظران را با پیشوای موعود تقویت می کند، از آنجا که خداوند وعده داده که دعاهای نیایشگران را اجابت کند، بی شک این دعاها در فراهم شدن زمینه ظهور موثر است.

1398/12/21

اشتراکات عاشورا و انتظار

یک از مشترکات میان عاشورا و انتظار، شرایط اجتماعی متشابهی است که در زمان وقوع هر دو قیام وجود دارد. قیام امام حسین (علیه السلام) در زمانی صورت گرفت که جامعه اسلامی، به شدت به سمت فساد سوق داده می شد.

1398/12/3

نقش باورداشت غیبت در پویایی حیات علمی و فكری شیعیان در قرن سوم و چهارم

همواره پیشینه مباحث مهدویت با پرسمان های فربه و اندیشه خیزی چون چیستی و چرایی غیبت امام عصرعج پیوند می یابد. دغدغۀ این پرسمان ها تنها به طالبان مطالعات منجی باوری محدود نیست، بلكه هر كس به تتبع در تاریخ علاقه مند است، به ناگزیر با آن سر و كار خواهد یافت. با وجود فراگیری اندیشۀ مهدویت در تمامی فرق و مذاهب اسلامی، این اندیشه در همۀ فرقه های اسلامی به یک قوت و شكل نیست، بلكه این آموزه در بین شیعیان امامی از جایگاه مهم تری در قیاس با دیگر فرق اسلامی برخوردار است. بحث اعتقاد به حضور معصوم و غیبتش از انظار و به تبع آن كالبد شناسی بحث انتظار فرج و غیبت امام دوازدهم تفسیر عمل گرایانه از اصل امامت شیعه را به اندیشه و پویایی علمی و فكری فرامی خواند. این نوشتار آغازی است در بازنمایی پیامدهای باورداشت غیبت در عرصۀ علمی و فكری شیعیان در قرن سوم و چهارم. نویسنده در پاسخ به چرایی این مسئله، تصویری متفاوت از آموزۀمهدویت در نزدعالمان شیعه برمی گزیند. در ادامه نیز یافته های تحقیق را یک به یک ذكر می كند.

1398/11/30

هزاره گرايي

هزاره گرايي (millennialism) ميراث قديم اديان است كه امروزه در جوامع مسيحي رواج يافته و در آينده اي نزديك ، شاهد آثار و نتايج آن خواهيم بود. اين آرمان در يهوديت بسيار اوج گرفت و در مسيحيت – به ويژه در سال 1000 ميلادي – به نهايت اوج خود رسيد. اكنون هزاره گرايي در جهان مسيحيت بيداد مي كند و شور و التهاب اين آرمان در آن جوامع به آن پايه است كه پژوهشگران علوم اجتماعي و رسانه هاي جمعي از آن به عنوان «سندر» دو هزار و «جنون هزاره اي» ياد مي كنند.

1398/11/15

اتحاد سياسي لابي اسرائيل با اوانجليك ها

نوام چامسكي در كتاب مهم خود مثلث سرنوشت درباره ي ويژگي اصلي لابي يهودي آمريكايي مي نويسد : طرفداران اسرائيل در آمريكا فقط يهوديان نيستند بلكه عده ي بسيار زيادي غيريهودي وجود دارد كه با جديت از اسرائيل حمايت مي كنند. چامسكي ادامه مي دهد: "قبل از هر چيز بايد روشن شود كه پديده اي كه مت تيلمان از آن به عنوان لابي يهود نام مي برد تنها به جامعه ي يهوديان آمريكا محدود نمي شود. اين پديده در بردارنده ي بخش بزرگي از چهره هاي ليبرال، رهبران سنديكاها، بنياد گرايان ديني، محصولات با تكنولوژي برتر دولتي داخلي (يعني توليدات نظامي )و منابع تهديد نظامي و ماجراجويي نظامي خارجي و در كنار آن حاميان دولت اعم از كليه نيروهاي نظامي محافظه كار مي باشد

1398/10/24

مسيحيت صهيونيستي؛ تبيين يك واژه جديد

براي پرهیز از اشتراك لفظي، ارائه تعريف سه واژه نظريه، مسيحيت و صهيونيسم، ضرورت دارد؛ علاوه بر اين، گشودن فضاي بحث، نيازمند مقدمه اي است و افزون بر اين ، در بين خوانندگان ايراني، مسيحيت صهيونيستي، واژه جديدي است و از اين رو، تعريفي از آن، در ذهن ها نيست.

1398/10/12

هزاره گرايي در فلسفه تاريخ مسيحيت

پژوهشگران دريافته اند كه هزاره گرايي تقريبا در همه فرهنگهاي ديني و اجتماعي جهان يافت مي شود. برخي از مسلمانان نيز تصور كرده اند كه قرآن مجيد نيز در آيه اي از هزاره گرايي سخن گفته است: يدبر الامر من السماء ثم يعرج اليه في يوم كان مقداره الف سنة مما تعدون برخي از مفسران اين آيه را مربوط به روز قيامت مي دانند، در حالي كه روز قيامت از نظر قرآن پنجاه هزار سال است. اينك به نشانه هاي از وجود هزاره گرايي در جوامع اسلامي اشاره مي كنيم:

1398/10/2

تجربة دینی و تشرفات

اين مقاله درصدد بررسي بحث نوظهور و مهم فلسفة دين و کلام جديد یعنی «تجربة ديني» در جهان غرب با موضوع پررونق در جهان اسلام و تشيع یعنی «تشرفات» بر آمده است و بعد از تطبيق ديدگاه هاي گوناگون تجربة ديني بر تشرفات به اين نتيجه مي رسد كه تشرفات به ساحت مقدس امام زمان عج، گونه ای از تجربة ديني است.

1398/9/30

پایان تاریخ و آخرین انسان

«فرانسیس فوکویاما»متفکّر آمریکائی‏ ژاپنی‏الاصل با نوشتن مقاله‏ای تحت عنوان‏ «پایان تاریخ؟» سروصدای زیادی بپا کرد.این‏ مقاله واکنش‏های فراوانی در کشورهای مختلف‏ دنیا برانگیخت و نویسنده را وادار به پاسخگویی‏ به آنها نمود. سرانجام«فوکویاما»با توضیح و تشریح نظرات خود کتابی تحت عنوان«پایان‏ تاریخ و آخرین انسان»فراهم آورد. با توجّه به‏ اهمیّت نظریّات فوکویاما از لحاظ تئوریک و اینکه وی‏ تا چند سال قبل از مشاوران وزارت خارجهء آمریکا بوده است و از این جهت او را می‏توان سخنگوی‏ دیپلماسی نسل جدید یا حداقل بخشی از آن‏ تلقی کرد،در این مقاله به معرّفی محتوای کتاب‏ وی خواهیم پرداخت.روشن است که در معرفی‏ یک کتاب چهار صد صفحه‏ای،آنهم در چند صفحه،تنها نکات مهم-به زعم راقم این سطور- می‏تواند به اجمال مورد توجه قرار گیرد و چه بسا حق مطلب نیز واقعا ادا نگردد.

1398/9/27

نقش معناشناسی «دجال» در رسالت رسانۀ زمینه ساز

آخرالزمان عصری است که جولان جریانات شیطانی به اوج خود می رسد. برحسب منابع روایی، موضوع دجال یکی از آن تحرکات شیطانی مرموز و مزور است. نوع رسالت رسانۀ زمینه ساز در رويارويي با آن منوط به تصویری است که از آن ترسیم می شود. در صورت رویکرد فردشناسانه به دجال، رسالت رسانۀ زمینه ساز، تنها رسالتی تنذیری و هشداری خواهد بود که جامعه را نسبت به فردی خطرناک به نام دجال هشدار می دهد. چنین رسانه ای، «امروز» دیگر خود را درگیر با دجال نمی بیند، بلکه در انتظار حوادث «فردا» است. اما در صورت رویکرد جریان شناسانه به دجال، دیگر رسالت رسانۀ زمینه ساز در برابر شخص دجال نیست، بلکه در برابر پدیده ای به نام دجالیسم است که سازمان یافته و سیستماتیک اهداف و نقشه های شوم خود را برنامه ریزی می کند. در این صورت، رسالت رسانۀ زمینه ساز، رسالتی منفعلانه و تنذیری نسبت به «فردا» نیست، بلکه فعالانه و درگیرانه نسبت به «امروز» ارزیابی می شود. البته رویکرد جعلی نگریستن به روایات دجال نیز هست که رسالت رسانۀ زمینه ساز را به سوی رسالتی خاموش و مسکوت سوق خواهد داد. به نظر می رسد رویکرد جریان شناسانه به دجال، رسالت سنگین تری را بر دوش رسانۀ زمینه ساز می نهد که تبیین بیش تری را می طلبد. در هژمونی و جریان دجالیسم، دست کم دو گروه وجود دارد که رسالت رسانۀ زمینه ساز در رويارويي با آن ها یکسان نیست: 1. گروه رهبران و سران جریان دجالیسم؛ 2. گروه پیروان و فریب خوردگان جریان دجالیسم. در یک تقسیم بندی می توان این رسالت را در مقابل سران دجالیسم، سیاستی جهادی و سلبی (با دو راهکار «نقد و به چالش کشاندن تفکرات» و «افشای نقش ها و نقشه ها») و در مقابل پیروان فریب خورده پدیده دجالیسم، سیاستی ارشادی و ایجابی (با دو راهکار «تبیین مبانی و مواد معرفتی» و «نمایاندن کارکردهای دکترین مهدویت») ارزیابی نمود تا در نهایت، رسانه اي کارآمد و قویم بتواند با معرفت بخشی و بیداری عمومی در جهان، زمینه ها را برای اقامه حکومت ولایی به رهبری امام عصر عج فراهم نماید.

1398/9/25

ضرورت قيام جهاني حضرت مهدي عج

يكي از پرسش هايي كه همواره ذهن بشر را به خود مشغول كرده، آيندۀ بشر يا به تعبير ديگر، پايان تاريخ است. انديشمندان با هر ديدگاه و گرايشي كوشيده اند به اين سؤال پاسخ دهند. آنان آيندۀ بشر را روشن و همراه با صلح، صفا، آرامش، امنيت و گسترش عدالت مي دانند. عده اي تحقق آن را خارج از اختيار بشر و نتيجة جبر تاريخي مي شمارند و برخی آن را اختياري دانسته، معتقد به راه اندازي جنگ تمدن ها براي تحقق آن هستند. اديان الهي يهود، مسيحيت و اسلام نيز آيندۀ زندگي بشر را روشن و تحقق آن را در گرو ظهور منجي مي دانند. در انديشۀ مسلمانان این تحول جهاني به دست يكي از فرزندان رسول خداص به نام حضرت مهدي عج رقم خواهد خورد. اكنون پرسش اساسي اين است كه در انديشۀ ديني، چه ضرورتي براي پيدايش اين قيام جهاني وجود دارد؟ نوشتار حاضر با بررسی متون دینی در پی پاسخ گويي به اين پرسش است. با بررسي آيات قرآن و روايات اسلامي در می یابیم كه بعضي وعده هاي خداوند به مؤمنان، مانند تداوم ثقلين تا پايان تاريخ، حاكميت جهاني دين خدا، حاكميت مؤمنان و مستضعفان و صالحان، پيروزي حق بر باطل و... و نیز برخی وعده هاي رسول خدا ص به امت اسلامي، همچون به قدرت رسيدن دوازدهمين جانشين او و قيام جهاني حضرت مهدي عج و فراگير شدن عدالت در همة جهان هنوز تحقق نيافته است. از این رو باید به ضرورت قيام جهاني توسط انساني الهي و معصوم قائل شويم.

1398/9/18

نقش مبانی كلامي و قاعدة لطف در فهم فقیهانة مسائل مربوط به زمينه سازي برای ظهور

به موازات طرح جدّي مسئلة زمينه سازي براي ظهور امام زمان عج در سال هاي اخير، پرسش ها و شبهه هایی دربارة ضرورت و گسترة آن به وجود آمده كه باورمندان به لزوم زمينه سازي و گسترة مورد ادعاي ايشان را به واكنش واداشته است. در اين ميان، آن چه مایة شگفتي شده، آن است كه اين شبهه ها را بيش تر باورمندان به مهدويت مطرح کرده اند، به گونه ای كه هر كدام از آن ها براي اثبات نظر خويش و ردّ ديدگاه ديگري، به دسته ای از دلايل نقلي تمسك جسته اند. همين امر سبب شده است واقعيت مطلب، براي جويندگان حقيقت و وظيفه، مشتبه شود. آثار مهمي كه التزام به هر يك از ديدگاه هاي مطرح شده مي تواند بر بينش هاي اصلاحي فردي و به ویژه سياست ها و برنامه ريزي هاي كلان اجتماعي بگذارد، نويسندة این مقاله را وادار کرده است براي اين معضل، چاره اي بينديشد. نويسندة اين سطور، بی توجهی به جايگاه مباني كلامي مربوط به مسئلة زمينه سازي برای ظهور و التزام به آن را در مسير پژوهش، علت اصلي چنين چالشي می داند و بر این عقيده است كه براي فهم فقيهانة اين مسئله و قبل از پرداختن به دلايل نقلي، ابتدا بايد به سراغ مباني كلامي مسئلة زمينه سازي ظهور رفت و با تبيين درست و التزام به آن، آيات و روايات مرتبط با موضوع را مبتني بر آن تفسير و تحليل کرد.

1398/8/25

پديدة صهيونيسم در انديشه و آثار امام خميني

از ديدگاه سياسي امام خميني (ره)، اگر تأسيس حكومت اسلامي، اولويت اول براي ايشان در ايران بود، در خارج از كشور، آزادي بيت المقدس و سرزمين فلسطين، مهم ترين دغدغة فكري و عمل سياسي ايشان را تشكيل مي داد. يكي از اختلافات اساسي امام با رژيم پهلوي، دربارة نفوذ صهيونيزم در ايران و حضور عناصر اسرائيلي در مناصب دولت پهلوي بود. به عبارت ديگر، مي توان در انديشه انقلابي و آزادي بخش امام، آزادي ملت ايران و فلسطين را دو ضرورت عيني و اساسي دانست كه بسياري از آثار كتبي و شفاهي و مبارزات سياسي ايشان، مبين اين امر است كه در اينجا اشاراتي به اين موضوع مي شود.

1398/8/20

موانع وآفات انتظار

این مقاله با هدف بازشناسی برخی از موانع وآفات انتظار به روش تحلیلی _ توصیفی وبا استفاده از منابع کتاب خانه ای نوشته شده است. موانعی که این مقاله به آن ها پرداخته عبارتند از: استبعاد ذهنی ظهور، خو گرفتن به شرایط موجود، تهدید منافع، شتاب زدگی، عافیت طلبی، نگرش منفی به انتظار، عدم رشد فکری وعدم معرفت به امام زمان (علیه السلام). آفات در کمین امر انتظار که در این مقاله ذکر شده، شامل منجی گرایی، ملاقات گرایی، مدعی پروری، غلو در محبت وباطن گرایی است. نتایج مطالعات وبررسی ها در مورد علل وریشه های موانع وآفات، حاکی از آن است که عوامل بروز موانع وآفات در برخی موارد مربوط به منشأ (روایات مطرح کننده تفکر انتظار مهدی موعود) وگاه در نگرش وعملکرد متولیان امور دینی وفرهنگی وگاه در سوء برداشت نظری وسوء عملکرد پیروان این اعتقاد عظیم وتحول آفرین است. در پایان به منظور پالایش اندیشه رایج در جامعه، پیشنهاداتی ارائه شده است.

1398/8/10

اندیشه مهدویت در میان سربداران

سربداران، مردمانی صوفی مسلک و اثناعشری بودند که در غرب خراسان بزرگ و در سال 736 قمری به پیروی از تعالیم شیخ خلیفه و شیخ حسن جوری علیه ظلم و جور حاکمان محلی و بازماندگان دولت ایل خانی برخاستند و نزدیک به نیم قرن بر غرب خراسان حکم راندند. سربداران، نخستین دولت مردمی بود که با اندیشه شیعی، گرایش های صوفیانه و انگیزه زمینه سازی برای ظهور امام مهدی(عجّل الله تعالی فرجه الشریف) تشکیل شد و سرمشقی برای قیام های بعد از خود گردید.

1398/7/23

خسف بیداء

«خسف بيداء» که تعدد روایات و تنوع منابع دربارة آن نشان دهندة اهمیت و اهتمام نویسندگان متقدم به آن است، از نشانه های حتمی ظهور امام مهدی(عج)به شمار مي رود که هم جوامع معتبر شیعی، احادیث مربوط به آن را گزارش کرده اند و هم منابع معتبر اهل سنت بدان پرداخته اند و دامنة آن به بحث های فقهی نیز کشیده شده است. مقصود از «خسف بيداء» این است که چون لشکر سفیانی که به قصد کشتن امام مهدی(عج)از مدینه به سمت مکه راه افتاد، در میانة راه و در سرزمین بيداء به شکلی معجزه آسا در زمین فرو مي رود. تحقق اعجازآمیز این رخداد نشان می دهد ارادة الهی بر این تعلق گرفته است که حتی با مداخلة عوامل فوق طبیعی، از آخرین ذخیرة خود محافظت نماید.

1398/7/5

صهيونيسم مسيحي چيست؟

صهيونيسم مسيحي واژه اي است كه براي شاخه افراطي پروتستان هاي آمريكايي به كار مي رود. اين گروه به خاطر حمايت از اسرائيل به اين نام مشهور شده اند. مطابق اعتقادات اين مكتب بايد به وسيله پروتستان ها حوادثي واقع شود تا مسيح دوباره ظهور نمايد و پيروان اين مكتب وظيفه ديني دارند تا براي تسريع در عملي شدن اين حوادث كوشش نمايند.

1398/6/5

نبرد انتظارها

بشريت سال ها است كه در آرزويي بس بزرگ بي قرار است. توده هاي مواج و عظيم انساني هر كدام به فراخور حال و مجال دين خويش در انتظار تشكيل آرمان شهري دنيايي مي باشند: جهان شهري كه عدالت، رهيدگي از بند اسارت ها و دل بستگي شيرين معنوي چاشني آن باشد. از اين رو اعتقاد به آخر الزمان و ظهور منجي و اصلاح گر توانمند و بزرگ جهاني از آرمان هاي مشترك تمام اديان و مذاهب زنده دنيا به شمار مي رود. اما اين مسئله در مذهب شيعه به گونه اي متمايز مطرح است. چرا كه هويت اساسي شيعه و رمز ماندگاري، پويش و جوشش آن در طول تاريخ در پيوند با انديشه سرخ حسيني و اميد سبز مهدوي معنا مي شود. شيعيان همواره با تني زجر ديده و محنت كشيده ولي با چشماني پر از انتظار، دل هايي مالامال از نور اميد و دستاني توانمند و شورآفرين، دل در گرو آمدن آن يار غائب از نظر داشته اند. در هم تنيدگي شور سرخ و انتظار سبز براي شيعه هويتي پيچيده پديد آورده است و همين ويژگي است كه سبب به خطا رفتن بسياري از تحليل ها گشته، آنان را در دام عينيت گرايي مي اندازد.

1398/5/27

مهدی (عج) و مهدویت از دیدگاه نهج البلاغه

نهج البلاغه آینه ای است که سیمای پر فروغ قائم آل محمّد(علیهم السلام) در آن گرچه اندک، ولی زیبا، پرجاذبه، نویدبخش، دل انگیز و تحرّک آفرین تجلّی کرده و همچون جام بلورینی است که زمزم سخنان علوی درباره فرزندش مهدی موعود(علیه السلام)در آن ریخته شده است.این مقاله در جهت طرح و تحلیل آن کلمات تنظیم گردیده است.

1398/5/17

نگاهی متفاوت به انتظار

انتظار دو جنبه دارد: یکی رسیدن به هدف، و دیگری در راه بودن. این دو جهت انتظار برای همه چیز وجود دارد و تنها مربوط به امر فرج امام زمان(عج) نیست.

1398/5/8

آخر الزمان و حيات اخروي در يهوديت و مسيحيت(5)

مسيحيان خدا را داور همگان مي دانند( عبرانيان 12: 23) و عقيده دارند که داوري نهايي را حضرت عيسي که خداي متجسد است، پس از بازگشت خود در آخرالزمان انجام خواهد داد: « زيرا که پدر بر هيچ کس داوري نمي کند؛ بلکه تمام داوري را به پسر سپرده است.» در عهد جديد از زبان پطرس مي خوانيم که داوري حضرت عيسي شامل همه می دانند.

1398/4/30

صفحه آرشیو

پربيننده ترين مطالب

آخرین مطالب

یادداشت ها

معرفي کتاب

حدیث

امام صادق علیه السلام : إنّي لَأكرَهُ لِلرّجُلِ أن يَكونَ علَيهِ نِعمَهٌ ‏مِن اللّه‏ِ فلا يُظهِرُها

من خوش ندارم كه كسى‏ نعمتى از خدا داشته باشد و آن را اظهار نكند.

کافی: ج۶ ، ص۴۳۹ ،ح۹

لینک های مفید